ارزیابی اثرات شدت چرای دام بر ساختار و تنوع گونه‌های چوبی در جنگل تنگ دالاب ایلام

Abstract

DOR: 98.1000/1735-0883.1397.26.306.73.3.1575.1605

تنوع زیستی و ساختار توده­‌های جنگلی در پایداری و پویایی بوم‌سازگان‌های جنگلی نقش مهمی دارند، اما چرای دام می‌تواند در این پایداری اختلال ایجاد کند. پژوهش پیش‌رو با هدف ارزیابی اثرات شدت چرای دام بر تنوع و ساختار جنگل در منطقه تنگ دالاب استان ایلام اجرا شد. بر اساس تعداد دام، سه ناحیه قرق، چرای متوسط و چرای سنگین مشخص شد. در هر ناحیه سه خط‌‌نمونه به‌صورت تصادفی- منظم که بر روی هر کدام 10 قطعه‌نمونه قرار داشت، درنظر گرفته شد. در هر قطعه‌نمونه، مشخصه­‌های کمی درختان و تعداد نهال­­‌ها اندازه‌گیری شد و شاخص­‌های تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت با استفاده از نرم‌افزار 3.04 PAST محاسبه شدند. نتایج نشان داد که مقدار شاخص‌­های غالبیت و یکنواختی در وضعیت قرق کمتر از دو وضعیت چرایی دیگر بود، اما شاخص‌های تنوع و غنا در شرایط چرای دام کمتر از وضعیت قرق بود. بررسی ساختار نشان داد که شدت چرا هم درصد حضور گونه‌ها در قطعه‌های نمونه را نسبت به منطقه قرق کاهش داد و هم بر مشخصه‌های قطر برابر سینه، ارتفاع تنه، طول تاج، متوسط قطر تاج، تعداد شاخه اصلی و زادآوری درختان بلوط ایرانی، بنه، کیکم، بادام، راناس، زالزالک و دافنه تأثیر گذاشت، به‌طوری که اغلب مشخصه‌های مورد بررسی درختان در وضعیت قرق نسبت به دو وضعیت دیگر متفاوت بود. همچنین، برای اکثر مشخصه‌ها بین وضعیت‌های چرای متوسط و شدید تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. به‌طور کلی می‌­توان نتیجه گرفت که چرای دام با هر شدتی موجب اختلال در عملکرد بوم‌سازگان جنگلی می‌­شود، بنابراین ضروری است که از چرای بیشتر از ظرفیت چرا در عرصه­‌های جنگلی جلوگیری شود.