رابطه بین گروه‌گونه‌های اکولوژیک با شاخص‌های غیرپارامتریک تنوع زیستی و عامل‌های محیطی در ارسباران (مطالعه موردی: حوضه آبخیز ایلگنه‌چای و کلیبرچای)

Abstract

هدف این پژوهش، طبقه‌­بندی اکوسیستمی منطقه ارسباران و تعیین مهم‌ترین ویژگی‌های محیطی مؤثر در تفکیک واحدهای مذکور بود. با استفاده از شبکه آماربرداری منظم- تصادفی با ابعاد 300×300 متر، 130 قطعه­‌نمونه دایره­‌ای شکل به ­مساحت 314 متر مربع مورد بررسی قرار گرفت. گونه­‌های درختی و درختچه­‌ای در قطعه­‌نمونه اصلی اندازه­‌گیری شدند. گونه، درصد تاج­‌پوشش و تعداد پایه به‌­عنوان معیارهای اندازه­‌گیری پوشش گیاهی درنظر گرفته شدند. نوع گونه­‌های علفی و درصد پوشش آن‌ها در ریزقطعه­‌نمونه­‌هایی به مساحت 3/14 مترمربع اندازه­‌گیری شدند. در طبقه‌­بندی واحدها از روش طبقه‌بندی پوشش گیاهی با به‌کارگیری تحلیل­ دوطرفه گونه‌های شاخص (TWINSPAN) و تحلیل تطبیقی (RA)، شش واحد تفکیک شد. تجزیه و تحلیل واحدها با استفاده از تحلیل واریانس یک‌­طرفه و تحلیل تشخیص و بر اساس ویژگی‌های توپوگرافیک رویشگاه و شاخص‌­های تنوع زیستی گیاهی انجام شد. بر اساس نتایج تحلیل تشخیص، دو متغیر توپوگرافی ارتفاع از سطح دریا و شیب- جهت و شاخص غنای گونه‌­ای مارگالف و شاخص‌های یکنواختی اسمیث - ویلسون، شلدون و سیمپسون و شاخص­‌های ناهمگنی (تنوع) سیمپسون، هیل (N1) و شانون- وینر به‌ترتیب اهمیت در توابع پنج­‌گانه تشخیص قرار گرفتند که در سطح اطمینان 99 درصد معنی‌­دار بودند. توابع به‌دست آمده، صحت طبقه‌­بندی واحدهای اکوسیستمی را 83/8% نشان داد. نتایج این پژوهش نشان داد که ویژگی‌های توپوگرافی نسبت به شاخص‌­های تنوع­ زیستی از اهمیت بیشتری در الگوی پراکنش جوامع گیاهی منطقه برخوردار بودند. طبقه‌­بندی اکوسیستمی هرچند که بر اساس تجزیه و تحلیل پوشش گیاهی تعیین می­شود، اما می‌­تواند پیش‌بینی قابل قبولی از ویژگی‌های محیطی ارائه کند.