تغییرات‌ مخزن کربن آلی خاک در حاشیه‌های مرزی جنگل- شالیزار (پژوهش موردی: پارک جنگلی شهرستان نور)

Abstract

ذخایر مخزن کربن آلی خاک جنگل نقش مهمی در رابطه با کاهش اثرات تغییر پارامترهای اقلیمی و مقدار تولیدات زی‌توده‌های گیاهی ایفا می‌کند و تبدیل کاربری اراضی جنگلی سبب هدررفت این ذخایر می‌شود. در پژوهش پیش‌رو روند تغییرات ذخایر مخزن کربن آلی خاک از داخل جنگل به سمت داخل شالیزار مجاور آن بررسی شد. دو بخش 10 هکتاری مجزا در پارک جنگلی نور با تیپ پوشش گیاهی مشابه (پلت- انجیلی) در مجاورت زمین‌های کشاورزی برای انجام مطالعه انتخاب شد. برای نمونه‌برداری خاک (صفر تا 20 سانتی‌متر و 20 تا 40 سانتی‌متر)، در فصل غیررویش ابتدا یک ترانسکت عمودی از حاشیه مرزی جنگل به فاصله صفر تا 10، 30 تا 40، 70 تا 80 و 100 تا 110 متر به سمت داخل جنگل و صفر تا 10 متر به سمت داخل شالیزار جانمایی شد. به‌منظور کاهش تغییرات نمونه‌برداری خاک در داخل جنگل، کلیه نمونه‌برداری‌ها با سه تکرار در اطراف درختان غالب توده که حداقل 10 متر از یکدیگر فاصله داشتند، انجام شد. در هر یک از فواصل مذکور در فصل رویش، شدت نور با استفاده از دستگاه فتومتر در یک فاصله ثابت از سطح زمین بر حسب ولت بر مترمربع اندازه‌گیری شد. نتایج حاصل از آزمون t جفتی نشان داد که موجودی کربن عمق فوقانی خاک چه در جنگل و چه در شالیزار دارای مقادیر بیشتری نسبت به عمق تحتانی خاک می‌باشند. با توجه به نتایج تجزیه‌واریانس یکطرفه، ذخایر مخزن کربن آلی خاک در عمق‌های مختلف در فواصل مختلف داخل جنگل تغییرات معنی‌داری نداشتند. جالب توجه بود که بین ذخایر کربن آلی اعماق مختلف خاک شالیزار و جنگل اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. از طرفی نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که فقط بین ذخایر کربن آلی سطوح فوقانی خاک‌های اراضی جنگلی، شالیزار و شدت نور دریافتی رابطه وارونه وجود دارد (0/37- = r).