واکاوی زوال جنگل‌های استان ایلام و ارتباط آن با تغییرات بارش

Abstract

امروزه به ­دلیل بروز پدیده زوال بلوط، گستره قابل ­توجهی از جنگل­های زاگرس دچار خشکیدگی شده است. هدف اصلی پژوهش پیش ­رو تعیین گستره پوشش‌های جنگلی استان‌ ایلام و بررسی روند تغییرات زمانی آنها طی دوره 14ساله (2000 الی 2013)‌ در ارتباط با تغییرات بارش می‌باشد. برای این منظور از تکنیک‌های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. داده‌های مورد استفاده دربرگیرنده تصاویر NDVI سنجنده مادیس با فواصل 16روزه، تصاویر موجود در آرشیو Google earth و نقاط کنترل زمینی، داده‌های اقلیمی ایستگاه‌های همدید، داده­‌های درازمدت GPCC و داده‌های بارش ماهواره TRMM بودند. تعیین تعداد طبقات مطلوب برای شناسایی پوشش‌های منطقه و درنهایت جنگل‌ها با استفاده از روش نظارت‌­نشده و تکنیک ISODATA و شاخص‌های تفکیک واگرایی کمترین و میانگین انجام شد. نتایج به‌دست‌آمده از طبقه‌بندی نشان داد که تعداد طبقه 35 برای بررسی سالانه و طبقه 30 برای بررسی درازمدت، منطقی­ترین تعداد طبقه مطلوب برای پوشش‌های این استان هستند. نمودار طیفی نیز بیانگر دوره رشد جنگل‌های استان ایلام از اواخر بهمن تا اوایل مرداد بود که اوج سبزینگی آنها نیز در اواسط اردیبهشت بود. نمودار روند تغییرات NDVI مناطق جنگلی طی دوره 14ساله بیانگر اولین کاهش قابل ­توجه سبزینگی در سال 2005 (1383) و به میزان بیشتری در سال 2008 به‌همراه روند نزولی آن برای سه سال انتهایی دوره بود. نتایج به‌دست‌آمده از بررسی داده‌های بارش ایستگاهی و شبکه‌­ای نشان­دهنده روند منفی بارش در مقیاس‌های زمانی سالانه و ماهانه بر پوشش‌های مختلف استان ایلام و جنگل‌های منطقه بود. در مناطق جنگلی استان، روند منفی بارش در سطوح اطمینان 90 و 95 درصد معنی‌دار بود. طی فصل رشد جنگل­ها، بیشترین روند منفی بارش در اسفند (هم‌زمان با اوایل دوره رشد جنگل) مشاهده شد. بررسی ارتباط بین میزان NDVI و روند بارش نشان داد که یکی از عامل‌های اصلی خشکیدگی و کاهش سبزینگی در جنگل‌های این منطقه، کاهش معنی‌دار بارش و ایجاد تنش خشکی در مقیاس سالانه و به ­ویژه فصل رشد می‌باشد.