ترکیبات شیمیایی و اثر حشره‌کشی اسانس سه گیاه دارویی روی شپشه برنج Sitophilus oryzae L.

Abstract

مشکلات ناشی از مصرف آفتکش‎های شیمیایی و مصنوعی بر محیط زیست و انسان موجب گرایش به استفاده از آفتکش‎هایی با منشأ گیاهی و طبیعی برای کنترل آفات شده است. مریم گلیL. <em>Salvia officinalis</em><em>،</em> اسطوخودوس <em>Lavandula angustifolia </em>Mill و پونه آسای الموتی Jamzad & Assadi <em>Nepeta pogonsperma</em> با دارا بودن خواص آفت‌کشی به عنوان گیاهانی بالقوه می‎توانند بدین منظور مورد سنجش قرار گیرند. در پژوهش حاضر ترکیبات شیمیایی، سمیت تنفسی و فعالیت دورکنندگی اسانس گونه­های ذکرشده مورد بررسی قرار گرفت. اسانس اندام‌های هوایی این گیاهان با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب استخراج شد. شناسایی ترکیبات اسانس توسط دستگاه GC-MS انجام شد. آزمایش­ها در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار در شرایط آزمایشگاهی (دمای1±28 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 70 درصد و دوره نور- تاریکی12:12) انجام شد. ترکیبات اصلی گیاهان <em>S. officinalis</em><em>، </em><em>L. angustifolia</em>و <em>N.</em><em>pogonsperma</em> به ترتیب Thujone (29/37 %)، 1,8-cineol (3/41 و 86/34 %) می‎باشد. همه گیاهان این پژوهش فعالیت حشره‎‌کشی را علیه <em>S. oryzae</em>نشان دادند<em>.</em> مقادیر LC50 اسانس گونه‎های <em>S. officinalis</em>، <em>N. pogonsperma</em>و<em>L. angustifolia</em> به ترتیب 19/148 و 49/150 و72/156 میکرولیتر بر لیتر هوا برای<em>S. oryzae</em> برآورد شد. نتایج آزمایش‎هانشان داد که اسانس<em>N. pogonsperma</em>با 5/86 درصد در مقایسه با اسانس<em>S. officinalis</em>و<em>L. angustifolia</em>به ترتیببا 67 و 5/61 درصد بالاترین اثر دورکنندگی را علیه<em>S. oryzae</em> دارد<em>.</em>

<strong> </strong>