شناسایی ترکیبهای شیمیایی اسانس گونه ‏های Vitex در ایران

Abstract

جنس <em>Vitex</em> از تیره Lamiaceae در مناطق گرمسیری نیمکره شمالی وجنوبی پراکندگی دارد. حدود 250 گونه از آن شناخته شده است و گسترش تعدادی ازگونه‏ های آن تا مناطق معتدله نیز ادامه می ‏یابد. بررسی خصوصیات مورفولوژی برگ، ساقه، گل و کاسه گل در کنار بررسیهای میکرومورفولوژیک حضور چهار گونه <em>V</em>. <em>agnus-castus</em>، <em>V</em>. <em>pseudo-negundo</em>،<em>V</em>. n<em>egundo,</em>و<em>V</em>. <em>trifolia</em> را در ایران نشان می‏دهد. در این تحقیق سرشاخه‏های گلدار این گونه (زمان گلدهی) از رویشگاه طبیعی جمع آوری گردید و پس از خشک کردن در سایه، اسانس آنها به روش تقطیر با آب جداسازی شد و سپس توسط دستگاه GC و GC/MS موردتجزیه و شناسائی قرار گرفت. در اسانس گونه <em>V</em>. <em>agnus-castu</em><em>،</em> منوترپنوئیدها (82.8%) تر‏کیبهای غالب بودند که از میان آنها 1و8-سینئول (18.5%‏)، آلفا-پینن (17.8%)، لیمونن (15.7%) و سابینن (14.9%) اجزای عمده بودند. در اسانس گونه <em>V</em>. <em>pseudo-negundo</em>سزکوئی‏‏‌ترپنوئیدها (50.7%) تر‏کیبهای غالب بودند که عمده‌ترین آنها شامل آلفا-گواین (14.2%)، جرماکرن D)11.6%‏)، آلفا-کادینول (10%‏) و بی‌سیکلوجرماکرن (9.9%) می شدند. در اسانس گونه n<em>egundo</em><em>V</em>.<em>،</em> منوترپنوئیدها تر‏کیبهای غالب بودند (66.6%) که از میان آنها 1و8-سینئول (20.8%‏) و آلفا-پینن (18.8%) اجزای عمده بودند. در اسانس گونه <em>V</em>. <em>trifolia</em><em>،</em> منوترپنوئیدها بخش عمده اسانس را تشکیل می‏دادند (67.1%) که از میان آنها سابینن (24.6%) و آلفا-پینن (23.9%) اجزای اصلی بودند. ترکیب 1و8-سینئول در اسانس این گونه برخلاف گونه‏ های دیگر وجود نداشت به علاوه ترکیب سزکوئی‌ترپنوئیدی بتا-کاریوفیلن (10.5%) دارای در صد نسبتا بالایی در اسانس بود.