شناسایی و مقایسه ترکیب‌های موجود در اسانس اندام هوایی و بذر Bunium cylindricum (Boiss. & Hohen.) Drude و Bunium rectangulum Boiss. & Hausskn.

Abstract

جنس <em>Bunium</em> با نام فارسی زیره در ایران 14 گونه دارد. اغلب این گیاهان دارای غده زیرزمینی بوده و در دامنه‌های کوهستانی و اراضی زراعی می‌رویند. تنها گونه شناخته شده جنس زیره در ایران که جایگاه ارزشمندی در صادرات و صنایع داخلی دارد <em>B. persicum</em> است که اسانس آن حاوی کومین‌آلدئید و آلدئیدهای ترپینن می‌باشد. در این تحقیق به منظور تعیین نوع و درصد ترکیب‌های موجود در اسانس اندام هوایی و بذر <em>B. cylindricum</em> (Boiss.& Hohen.) Drude و<em>B. rectangulum</em> Boiss.& Hausskn.، این گیاهان از رویشگاه طبیعی خود جمع‌آوری شده و پس از خشک‌کردن در سایه، اسانس آنها به روش تقطیر با آب استخراج گردید. اجزای تشکیل‌دهنده اسانس‌ها، با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل شده به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. 17 ترکیب در اسانس اندام هوایی <em>B. cylindricum</em> شناسایی شد که اجزای اصلی جرماکرن D (2/31%)، دیل آپیول (9/26%)، ترانس-کاریوفیلن (1/11%)، جرماکرن B (1/7%) و ترپینولن (6/5%) بودند. همچنین 20 ترکیب مختلف در اسانس بذر <em>B. cylindricum</em> مورد شناسایی قرار گرفت. ترکیب‌های عمده این اسانس دیل آپیول (8/25%)، ترانس-کاریوفیلن (4/15%)، گلوبولول (2/12%)، اسپاتولنول (2/7%) و جرماکرن D (6/6%) بودند. 7 ترکیب مختلف در اسانس گل <em>B. rectangulum</em> مورد شناسایی قرار گرفت که ترکیب‌های عمده آن دیل آپیول (8/81%) و جرماکرن D (3/11%) بودند. همچنین 11 ترکیب در اسانس بذر <em>B. rectangulum</em> شناسایی شد که ترکیب‌های اصلی دیل آپیول (3/63%)، جرماکرن D (4/22%) و ترانس-کاریوفیلن (1/5%) بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که گرچه اسانس هر دو این گونه‌ها حاوی مقادیر بالایی از ترکیب‌های سسکوئی‌ترپنی است اما بین نوع و میزان این ترکیب‌ها در اسانس دو گونه و همچنین اسانس اندام‌های مختلف اختلافاتی وجود دارد.