بررسی تأثیر زمان برداشت برکمیت و کیفیت اسانس دو گونه Salvia officinalis L. و Mentha piperita L. در استان خوزستان

Abstract

در این تحقیق تأثیر مراحل مختلف برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس دو گونه <em>Mentha piperita</em> (نعناع فلفلی) و <em>Salvia</em> <em>officinalis</em> (مریم‌گلی) بررسی شد. ریزوم نعناع فلفلی در تاریخ 15 اسفند 1387 در عمق 5 سانتی‌متری خاک در مزرعه شرکت جنگل‌کار فردوس در استان خوزستان کشت گردید. بذر مریم‌گلی از مرکز تحقیقات اصفهان دریافت و در تاریخ 25 اسفند 1387 نشاها به زمین اصلی منتقل و بر روی پشته‌ها نشاکاری شد. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و تیمارها شامل سه مرحله قبل از گلدهی، زمان گلدهی و بعد از گلدهی بود. آزمایش در مجموع شامل 6 تیمار و در سه تکرار یعنی در مجموع در 18 واحد آزمایش (کرتچه) انجام شد. نمونه‌های هر دو گیاه پس از خشک کردن در هوای اتاق و حذف بخش‌های چوبی به روش تقطیر با آب در سه تکرار اسانس‌گیری شدند. پس از هر اسانس‌گیری، اسانس‌های گرفته شده جهت آنالیز و شناسایی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده به دستگاه GC و GC/MS تزریق شد. طبق نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس مشخص شد که تأثیر مراحل مختلف برداشت بر بازده اسانس گیاه نعناع فلفلی در سطح 5% و برای گیاه مریم‌گلی در سطح 1% معنی‌دار بود. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بالاترین بازده اسانس گیاه نعناع فلفلی مربوط به زمان گلدهی است که معادل 8/2% (قبل از گلدهی 4/2% و بعد از گلدهی 3/2%) بود و برای گیاه مریم‌گلی مربوط به زمان قبل از گلدهی است که معادل 0/3% (زمان گلدهی 6/0% و بعد از گلدهی 9/0%) بود که نسبت به دو مرحله دیگر اختلاف معنی‌دار داشتند. تجزیه و شناسایی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس‌ها نشان داد که ترکیب‌های شاخص اسانس مریم‌گلی در مراحل قبل از گلدهی، زمان گلدهی و بعد از گلدهی به‌ترتیب عبارت بود از: آلفا-توجون (8/20%، 1/27% و 9/35%)، کامفور (2/29%، 6/14% و 2/22%) و بتا-توجون (1/15%، 6/14% و 1/4%). ترکیب‌های شاخص اسانس نعناع فلفلی در مراحل قبل از گلدهی، زمان گلدهی و بعد از گلدهی به‌ترتیب عبارتند از: منتول (7/27%، 9/26% و 0/27%)، منتون (37%، 9/21% و 2/17%) و منتوفوران (0/16%، 0/22% و 3/25%).