بررسی اثرهای هیدرو و اسموپرایمینگ در دماهای مختلف بر جوانه‌زنی و رشد گیاهچه مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad.) تحت تنش رطوبتی

Abstract

مرزه خوزستانی (<em>Satureja khuzistanica </em>Jamzad.) ازجمله گیاهان متعلق به خانواده نعناعیان است که گونه‌های متعدد آن در مناطق مختلف ایران رویش دارند. مرحله جوانه‌زنی یکی از مراحل مهم در دوره رشدی گیاهان است که اغلب تحت ‌تأثیر شرایط نامساعد محیطی قرار گرفته و دچار اختلال می‌شود. در ایران، تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل نامساعد محسوب می‌شود. پرایمینگ یکی از روشهای بهبود کیفیت بذر برای شرایط تنش است. این تحقیق به‌منظور بررسی تأثیر هیدرو و اسموپرایمینگ در دماهای مختلف بر بهبود کیفیت بذر مرزه خوزستانی در شرایط تنش رطوبتی انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار و سه فاکتور اجرا شد. فاکتور اول شامل سه سطح تنش رطوبتی (صفر، 4- و 8- بار)، فاکتور دوم، سه سطح پرایمینگ (صفر، 4- و 8- بار) و فاکتور سوم شامل دو سطح دمای پرایمینگ (15 و 25 درجه سانتی‌گراد) بود. برای ایجاد مکش اسمزی در محیط پرایمینگ و همچنین محیط جوانه‌زنی از PEG6000 استفاده شد. با پیشرفت تنش خشکی، صفاتی نظیر درصد و سرعت جوانه‌زنی، وزن تر و خشک گیاهچه، طول گیاهچه و شاخص بنیه کاهش یافت، اما تعداد ریشه فرعی تا تنش 4- بار افزایش و پس از آن کاهش یافت. هیدرو و اسموپرایمینگ، کیفیت بذر را بهبود بخشیدند. اثر متقابل تنش خشکی و پتانسیل اسمزی محلول پرایمینگ بر درصد و سرعت جوانه‌زنی، وزن خشک گیاهچه، تعداد ریشه فرعی و شاخص بنیه معنی‌دار بود. تیمار هیدروپرایمینگ در دمای °C15 بیشترین اثر مثبت را بر درصد و سرعت جوانه‌زنی، وزن خشک گیاهچه، تعداد ریشه فرعی و شاخص بنیه در شرایط بدون تنش و تنش 4- بار داشت، درحالی‌که در شرایط تنش 8- بار، تیمار اسموپرایمینگ 4- بار در دمای °C15 توانست بیشترین اثر مثبت را بر سرعت جوانه‌زنی و شاخص بنیه داشته باشد. طویل‌ترین ریشه‌ها در شرایط تنش و بدون تنش خشکی از بذرهای اسموپرایم شده (در 8- بار و دمای °C25) بدست آمدند. تیمارهای اسموپرایم به‌طور بارزی طول گیاهچه و تعداد ریشه فرعی را افزایش دادند. به‌استثنای صفت تعداد ریشه که تحت تأثیر دمای پرایمینگ قرار نگرفت، اغلب صفات مورد بررسی، در بذرهایی که در دمای پایین‌تری (°C15) پرایم شده بودند وضعیت بهتری داشتند.