بررسی کمّیت و کیفیت اسانس بذر گیاه Pimpinella aurea DC. در سه رویشگاه استان تهران

Abstract

گونه <em>Pimpinella aurea</em> DC. یکی از فراوان‌ترین گونه‎های چند ساله جنس <em>Pimpinella</em> در ایران است و پراکندگی جغرافیایی آن در شمال‌غرب، غرب، مرکز، شمال‌شرق و جنوب‌شرق ایران می‎باشد. این گونه معطر و دارای اسانس بوده که اسانس آن دارای اثر ضدمیکروبی است. در این تحقیق، به‌منظور ارزیابی کمّیت و کیفیت اسانس بذر گیاه <em>P. aurea</em> و همچنین مطالعه اثر احتمالی اندازه بذر بر میزان اسانس، بذرهای گیاه در سال 1389 از سه رویشگاه در استان تهران (توچال، وردآورد و لواسانات) جمع‌آوری شد و پس از خشک‌کردن در سایه، ابتدا با استفاده از الک‌هایی با مش 20، 25 و 30 از هم جدا شدند. از هر کدام از نمونه‌ها به‌صورت جداگانه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری بعمل آمد. میانگین بازده اسانس بذر منطقه توچال با مش‌های 20، 25 و 30 به‌ترتیب 01/4%، 20/3% و 12/1% بدست آمد. در نمونه منطقه وردآورد بازده اسانس با همان اندازه‎ها به‌ترتیب 69/5%، 20/3% و 94/1% بود و در نمونه منطقه لواسانات به همان ترتیب، بازده اسانس به‌ترتیب 21/3%، 70/2% و 85/1% بود. نتایج بیانگر این بود که با ریزتر شدن اندازه بذرها بازده اسانس کاهش چشمگیری یافت. برای شناسایی ترکیب‌های موجود در اسانس‌ها و تعیین درصد کمّی آنها از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. در اسانس بذرهای این گونه با اندازه‎های متفاوت، که از رویشگاه‌‎های مختلف جمع‌آوری شده بودند، ترکیب اصلی اسانس بتا-بیزابولن بود که مقدار آن بین 2/57% تا 6/83% متفاوت بود. ترکیب شاخص دیگر اپوکسی آلو-آرومادندرن بود که بین 9/3% تا 6/30<em>%</em> متغیر بود. نتایج نشان داد که اندازه بذرها تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر کیفیت اسانس ندارد. همچنین اسانس بذرهای جمع‌آوری شده از منطقه وردآورد که دارای اقلیم گرم و خشک‌تری نسبت به دو منطقه دیگر بود، از کمّیت و کیفیت بهتری برخوردار بود.