بررسی تنوع صفات مورفولوژیکی و میزان پیکروکروسئین در ژنوتیپ‌های مختلف زعفران (Crocus sativus L.)

Abstract

زعفران (<em>Crocus sativus </em>L.) از مهمترین گیاهان دارویی و گران‌ترین ادویه جهان می‌باشد. این تحقیق به‌منظور بررسی تنوع صفات مورفولوژیکی ژنوتیپ‌های زعفران جمع‌آوری شده از نقاط مختلف کشور در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان انجام شد. تعداد 27 ژنوتیپ در قالب طرح آزمایشی بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار و در ردیف‌هایی با فاصله <br /> 30 سانتی‌متر کشت گردیدند. صفات عملکرد کلاله خشک، وزن تر گل، تعداد گل در مترمربع، تعداد روز تا ظهور اولین گل، ارتفاع گیاه در زمان گلدهی، طول دوره گلدهی و میزان جذب پیکروکروسئین اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف بسیار معنی‌داری (01/0><em>p</em>) بین ژنوتیپ‌ها برای همه صفات وجود داشت. مقایسه میانگین صفات نشان داد که ژنوتیپ همدان بیشترین و ژنوتیپ‌های قائن و بشرویه کمترین تعداد روز تا ظهور اولین گل را به خود اختصاص دادند. دامنه تغییرات میزان جذب پیکروکروسئین از 425/0 تا 681/0 نانومتر متغیر بود. ژنوتیپ‌های نیشابور (خوجان) به‌ترتیب بیشترین و اصفهان کمترین میزان عملکرد کلاله خشک را داشتند. همچنین، ژنوتیپ نیشابور (خوجان) بیشترین تعداد گل در مترمربع را نیز به خود اختصاص داد. براساس تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌ها در 7 گروه مختلف قرار گرفتند. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات در گروه‌های حاصل از تجزیه خوشه‌ای نشان داد که ژنوتیپ‌های قرار گرفته در گروه ششم دارای ویژگی‌های مطلوبی از نظر تعداد روز تا ظهور اولین گل، عملکرد کلاله، وزن تر گل، تعداد گل و طول دوره گلدهی می‌باشند. بر همین اساس، همه ژنوتیپ‌های قرار گرفته در این گروه جزء ژنوتیپ‌های برتر انتخاب شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل‌توجهی از نطر صفات مهم زراعی در بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی زعفران وجود دارد که احتمالاً ناشی از متنوع بودن اجداد و یا پدیده جهش بوده‌است. همچنین، تنوع مورفولوژیکی ژنوتیپ‌ها از تنوع جغرافیایی تبعیت نمی‌کند.