بررسی تأثیر سرعت جریان هوا و شدت تابش مادون قرمز بر مؤلفه‌های خشک کردن گیاه دارویی به‌لیمو (Lippia citriodora Kunth.)

Abstract

به‌منظور بررسی تأثیر سرعت جریان هوا و شدت تابش مادون قرمز بر زمان خشک کردن، درصد و اجزای اسانس گیاه دارویی به‌لیمو (<em>Lippia citriodora</em> Kunth.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سرعت جریان هوا در سه سطح (5/0، 1 و 5/1 متر بر ثانیه) و سه سطح شدت تابش مادون قرمز 2/0، 3/0 و 5/0 وات بر سانتی‌متر مربع در این آزمایش مورد بررسی قرار گرفتند. پس از خشک شدن نمونه‌ها و استخراج اسانس به روش تقطیر با آب، به کمک دستگاه‌های GC و GC/MS ترکیب‌های اسانس‌ها مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان‌دهنده تأثیر معنی‌دار تیمارها بر زمان خشک شدن و میزان اسانس برگ‌های به‌لیمو بود. با کاهش سرعت جریان هوا و افزایش میزان شدت تابش مادون قرمز، زمان خشک شدن نمونه‌ها کاهش یافت، به‌طوری که کمترین مدت زمان خشک کردن (35 دقیقه) مربوط به تیمار سرعت جریان هوای 5/0 (m/s) و شدت تابش 5/0 (W/cm²) بود و بیشترین زمان (65 دقیقه) به تیمار سرعت جریان هوا 5/1 (m/s) و شدت تابش 3/0 (W/cm²) تعلق داشت. افزایش شدت تابش مادون قرمز در تمامی سرعت‌های جریان هوا سبب افزایش درصد اسانس شد، به‌طوری که بیشترین میزان اسانس (1/1%) در تیمار استفاده از سرعت جریان هوا 1 و 5/1 (m/s) همراه با استفاده از شدت تابش 5/0 (W/cm²) بدست آمد. بررسی اجزای اسانس نشان داد که بیشترین میزان مونوترپن‌های اکسیژن‌دار (3/73%) به‌خصوص سیترال (3/61%) در اسانس نمونه‌های خشک شده با سرعت جریان هوای 5/0 (m/s) همراه با تابش مادون قرمز 2/0 (W/cm²) وجود داشت. با توجه به نتایج این تحقیق، می‌توان بیان کرد که کاربرد تابش مادون قرمز در خشک‌کن‌های متداول ضمن کاهش زمان خشک کردن، سبب حفظ کمّیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی به‌لیمو خواهد شد.