بررسی میزان تریگونلین و شاخص‌های رشد در محیط کشت تقویت شده با ورمی‌کمپوست و کود شیمیایی در گیاه شنبلیله ایرانی (Trigonella foenum-graecum L.)

Abstract

در این پژوهش اثر سطوح مختلف کود شیمیایی و ورمی‌کمپوست بر شاخص‌های عملکرد و نیز مقدار ماده مؤثره کاهنده قند خون (تریگونلین) در گیاه شنبلیله (<em>Trigonella foenum-graecum</em> L.) برای مصارف خانگی و دارویی بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو تیمار و پنج تکرار در مقایسه با گروه شاهد، به‌صورت گلدانی و در فضای آزاد اجرا شد. تیمارها شامل کود شیمیایی NPK در سه سطح 5، 10 و 15 گرم و کود ورمی‌کمپوست به نسبت حجمی 10، 20 و 30 درصد و گلدان‌های شاهد از خاک باغچه بدون هیچ تیماری بودند. شاخص‌های ارتفاع گیاه، تعداد برگ، طول برگ، وزن خشک و وزن تر اندام هوایی و مقدار تریگونلین برگ مورد اندازه‌گیری و بررسی قرار گرفت. نتایج بدست‌آمده نشان داد که افزایش سطوح ورمی‌کمپوست و کود شیمیایی تأثیر افزایشی در مورد صفات رویشی و ماده تریگونلین دارند. نتایج نشان داد که غلظت تریگونلین در تیمار ورمی‌کمپوست 30% (8/2698 میلی‌گرم در کیلوگرم ماده خشک)، وزن خشک اندام‌هوایی در تیمار 15 گرم کود شیمیایی (46/5 گرم)، وزن تر اندام هوایی در تیمار 15 گرم کود شیمیایی (85/196 گرم) و ورمی‌کمپوست 30% (65/193 گرم) و طول برگ در تیمار 15 گرم کود شیمیایی (55/1 سانتی‌متر) و ورمی‌کمپوست 30% (52/1 سانتی‌متر) بیشتر از سایر تیمارها بود. به‌طور کلی تیمار 15 گرم کود شیمیایی و 30% حجمی ورمی‌کمپوست بهترین تیمارها از نظر افزایش غلظت تریگونلین و فاکتورهای رشد رویشی بودند. از این‌رو با توجه به مضرات کودهای شیمیایی و با رویکرد کشاورزی پایدار استفاده از ورمی‌کمپوست در کشت متابولیک گیاه شنبلیله توصیه می‌شود.