سنگ‎شناسی، زمین‎شیمی و دگرگونی تدفینی توف‌های سبز سازند کرج در منطقه حصاربن (جنوب‌باختری فیروزکوه

Abstract

در منطقه حصاربن (جنوب‌باختری فیروزکوه، پهنه‌ خاوریِ البرز مرکزی)، توف‌های سبز سازند کرج با سن ائوسن میانی، توالی ستبری از لیتیک‌توف، کریستال‌توف، ویتریک‌توف و توف‌ آهکی را در برگرفته‌اند. بررسی‌های میکروسکوپی و پراش پرتوی ایکس (XRD) نشان می‌دهند که کانی‎های اصلی در این توف‌ها، پلاژیوکلاز (آلبیت و الیگوکلاز)، آلکالی‌فلدسپار (سانیدین)، کوارتز، کریستوبالیت، بیوتیت و هورنبلند هستند. از کانی‎های ثانویه این توف‌ها می‌توان آنالسیم، کلریت، پرهنیت و کانی‎های رسی را نام برد. مجموعه‌های ساختاری منطقه (چین‌ها و گسل‌ها) تأثیرگذاری در منطقه و برشی‌شدن این توف‌ها و نیز پیدایش شکستگی، و زئولیت‌زایی در آنها را در پی داشته‌اند. کانی‎های پدیدآمده در شکستگی‌ها و حفره‌های این توف‌ها، زئولیت‌های گروه هیولندایت، کلینوپتیلولیت، گروه ناترولیت، کلسیت و کوارتز ثانویه هستند. برپایه داده‌های زمین‎شیمیایی، ترکیب نخستین این توف‌ها، داسیتی و ریوداسیتی با سرشت کالک‌آلکالن بوده است. آنومالی منفی Eu، Nb، Ti و P و تهی‌شدگی از HFSE در نمودارهای بهنجارشده در برابر ترکیب کندریت و گوشته اولیه و همچنین، جایگاه ترکیبی نمونه‎ها در نمودارهای گوناگون شناسایی جایگاه زمین‌ساختی نشان‌دهندة پیدایش سنگ‎های منطقه حصاربن در پهنه وابسته به فرورانش در حاشیة فعال قاره‌ای است. برپایه مجموعه کانی‎شناسیِ توف‌های منطقه حصاربن، به‌ویژه در بخش‌های قاعده‌ای، این سنگ‎ها دچار درجه‌هایی از دگرگونی تدفینی، در بازة دمایی 200-300 درجه سانتیگراد و فشار دست‌کم 1 کیلوبار، نیز شده‌اند. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که سیال‌های گرمابی با درجه pH خنثی تا اسیدی، کانی‎های زئولیتی را در شکستگی‌ها و حفره‌های توف‌های این منطقه نهشته کرده‎اند.