سنگ‌شناسی، زمین‌شیمی و خاستگاه زمین‌ساختی توده‌های نیمه‌نفوذی کوه گورگور در شمال‌باختری معدن طلای زرشوران (شمال‌باختر تکاب‌، آذربایجان‌غربی)

Abstract

توده‌های نیمه‌نفوذی (شبه‌آتشفشانی) کوه گورگور بخشی از مجموعه آتشفشانی- نفوذی کوه گورگور در جنوب روستای عربشاه تکاب، واقع در بخش میانی محور آتشفشانی تکاب-قره‌آغاج (در بخش شمالی پهنه ماگمایی ارومیه- دختر) هستند که به‌صورت توده‌های نیمه‌ژرف با ترکیب مونزونیت، کوارتز مونزونیت و دیوریت و به شکل گنبدی رخنمون یافته‌اند. بافت این سنگ‌ها، گرانولار تا پورفیرویید با زمینه دانه‌ای تا میکروگرانولار است. کانی‌های روشن متداول این واحد‌های سنگی شامل پلاژیوکلاز و پتاسیم‌فلدسپار، و کانی‌های مافیک شامل کلینوپیروکسن و هورنبلند هستند کانی کوارتز نیز به‌صورت فرعی در آنها رویت می‌شود. بر اساس مطالعات زمین‌شیمیایی توده نیمه‌نفوذی کوه گورگور دارای ماهیت کالک‌آلکالن و متاآلومین بوده، متعلق به گرانیت‌های نوع I هستند. بر اساس نمودارهای ژئوشیمیایی، خاستگاه توده‌های کوه گورگور در ارتباط با یک پهنه زمین‌ساختی از نوع کمان قاره‌ای حواشی فعال قاره‌ای است. هماهنگی توزیع REE و عناصر ناسازگار بین نمونه‌ها می‌تواند بیانگر ارتباط زایشی این سنگ‌ها با یکدیگر باشد. از سویی بالا بودن نسبت‌های LILE/HFSE و LREE/HREE و شباهت ترکیب شیمیایی این سنگ‌ها با ماگماهایی که در پهنه فرورانشی تشکیل می‌شوند، احتمال تشکیل سنگ‌های منطقه در یک پهنه فرورانشی را تقویت می‌کند. نتایج مطالعات سنگ‌زادی نشان می‌دهد که خاستگاه ماگمای مادر توده‌های نفوذی کوه گورگور مرتبط با ذوب‌بخشی گوه گوشته‌ای دگرنهاد (متاسوماتیسم) شده‌ای است که بر اثر جای‌گیری ماگمای مادر در پوسته زیرین سبب زایش گستره‌ای از سنگ‌های تفریق یافته‌تر در سطوح بالاتر شده است. به‌طور کلی، فرآیند پیدایش محور آتشفشانی تکاب-قره‌آغاج در زمان میوسن فوقانی-پلیوسن، تحت‌ﺗﺄثیر تداوم بالاآمدگی مجموعه دگرگونی حلقوی تکاب و خیزش ماگماهای مادر و پارگدازش پوسته‌ای و شکل‌گیری توده‌های نیمه‌نفوذی غنی از پتاسیم نوع I روی داده است. در زمان میوسن پسین-پلیوسن و همزمان با ماگماتیسم گسترده میو-پلیوسن در شمال‌باختر ایران و جنوب خاور ترکیه، توده گنبدی کوه گورگور در محور آتشفشانی تکاب-قره‌آغاج جایگزین شده است.