شرایط فشار، دما و فوگاسیتۀ اکسیژن توده‌های دیوریتی-کوارتزدیوریتی قلعه‌گنج در غرب مکران و مفهوم تکتونوماگمایی آن

Abstract

توده‌های دیوریتی - کوارتز دیوریتی با سنّ پالئوسن- ائوسن بخشی از نفوذی‌های مجموعۀ گنج از مجموعه‌های کمربند افیولیتی جازموریان یا مکران داخلی هستند که در غرب منشور افزایشی مکران و گودال جازموریان و شرق گسل جیرفت قرار دارند. این توده‌های نفوذی با بافت میکروگرانولار تا گرانولار از کانی‌های اولی پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن، آمفیبول، بیوتیت، کوارتز، پتاسیم‌فلدسپار ، اسفن، آپاتیت و کانی کدر همراه با کانی‌های ثانوی کلریت، کلسیت، کانی‌های رسی، سریسیت و اکسیدهای آهن تشکیل شده‌اند. بر اساس بررسی‌های شیمی کانی، پلاژیوکلازها از لحاظ ترکیبی در محدودۀ الیگوکلاز تا لابرادوریت هستند و بیش‌ترین تمرکز را در محدودۀ آندزین دارند. با توجّه به مقدار آهن کلّ موجود در پلاژیوکلازها به‌نظر می‌رسد آنها باید در شرایط فوگاسیتۀ بالای اکسیژن تشکیل شده باشند. وجود بافت‌های غیرتعادلی در پلاژیوکلازها نشانۀ تغییرات فشار بخار آب و کاهش فشار همراه با از‌دست‌دادن جزیی حرارت در هنگام صعود ماگما است. کلینوپیروکسن‌ها با ترکیب اوژیت به سری ماگمایی تولییتیک تعلّق دارند که در دمای 1382- 1133 درجۀ سانتی‌گراد و فشار کم‌تر از 10 کیلوبار در شرایط فوگاسیتۀ بالای اکسیژن تشکیل شده‌اند. آمفیبول‌ها ترکیب مگنزیوهورنبلند دارند و تخمین زده می‌شود که در دمای 700- 650 درجۀ سانتی‌گراد، فشار کم‌تر از 1 کیلوبار و شرایط فوگاسیتۀ اکسیژن بالا در یک محیط تکتونوماگمایی سوپراسابداکشن به وجود آمده باشند.