ژئوشیمی و پتروژنز تونالیت منطقه ایجو، شمال‌غرب شهر بابک (استان کرمان)، با تأکید بر ماگماتیسم آداکیتی

Abstract

استوک پورفیری ایجو بخشی از پهنه ماگمایی ارومیه-دختر است و در 72 کیلومتری شمال‌غرب شهرستان شهر بابک و 147 کیلومتری شمال‌غرب-غرب کانسار مس سرچشمه دیده می‌شود. این استوک به صورت یک توده گرانیتوئیدی نیمه نفوذی به سن میوسن بالایی (5/0±27/9 میلیون سال) در سنگ‌های آذرآواری و آتشفشانی ائوسن نفوذ کرده و باعث ایجاد کانه‌زایی و دگرسانی در منطقه شده است. سنگ‌های نفوذی منطقه ایجو مانند: تونالیت و کوارتزدیوریت از کانی‌های پلاژیوکلاز، بیوتیت و هورنبلند تشکیل شده که در زمینه‌ کوارتز و به مقدار ناچیزی فلدسپارپتاسیم و کانی‌های ثانویه قرار گرفته‌ است. بافت بیشتر این سنگ‌ها پورفیری است. بررسی‌های سنگ‌نگاری و تجزیه‌های ژئوشیمیایی نشان می‌دهد که سنگ‌های تونالیتی منطقه ایجو در گروه کالک‌آلکالن و در ارتباط با ماگماتیسم قوس حاشیه قاره‌ای قرار می‌گیرند. نسبت‌های بالای Ba/Nb (میانگین ppm 101) و Ba/Ta (میانگین ppm 1326) و همچنین، چگونگی توزیع عناصر کمیاب بهنجار شده نسبت به گوشته اولیه نشانگر محیط تشکیل مرتبط با فرورانش برای سنگ‌های گرانیتوئیدی منطقه ایجو است. بررسی شواهد ژئوشیمیایی از جمله: مقادیر SiO2>56 درصد، Al2O3> 15درصد، MgO<3 درصد، Na2O>3 درصد، Sr>300 ppm، Yb<8/1 ppm، Sr/Yb>20 ppm، غنی‌شدگی بسیار زیاد LREE و غنی‌شدگی بسیار اندک HREE نشان می‌دهند؛ ماگمای تشکیل‌دهنده سنگ‌های تونالیت ایجو گرایش آداکیتی پرسیلیس دارد. نبود بی‌هنجاری منفی عناصر Ba و Eu در نمونه‌های مورد اشاره بیانگر عدم ذوب‌بخشی پوسته پایینی در تشکیل این سنگ‌ها است. بنابراین، ماگمای آداکیتی در اثر ذوب پوسته اقیانوسی فرورو در گوشته و طی مراحل انتهایی فرورانش یا پس از فرورانش به وجود آمده است.