سنگ‏‌نگاری، زمین‏‌شیمی، جایگاه زمین‏‌ساختی و سنگ‌زایی سنگ‏‌های آتشفشانی منطقة رباعی (جنوب دامغان)

Abstract

سنگ‏‌های منطقة رباعی، در کمربند ترود- چاه‌شیرین در جنوب دامغان، شامل واحدهای آتشفشانی ائوسن با ترکیب آندزیت و تراکی‏‌آندزیت هستند. سنگ‏‌های آذرین نیمه‏ژرف به‌صورت استوک و دایک با ترکیب دیوریت، مونزونیت و مونزودیوریت پورفیری در این واحدها نفوذ کرده‏‌اند. بافت اصلی سنگ‏‌های آتشفشانی پورفیریتیک است و درشت‌بلورهایی از کانی‏‌های پلاژیوکلاز، هورنبلند و بیوتیت دارند. آپاتیت و زیرکن کانی فرعیِ این واحدها هستند. این سنگ‏‌ها بیشتر سرشت شوشونیتی و یک نمونة نیز سرشت کالک‏‌آلکالن پتاسیم بالا دارند. غنی‏‌شدگی از LILE و LREE، به‌همراه تهی‏‌شدگی از HREE و HFSE و ناهنجاری منفی عنصرهای Nb و Ti همراه با شواهد دیگر، مانند نسبت بالای Th/Yb در این سنگ‏‌های آتشفشانی، نشان‏‌دهندة پیدایش آنها در یک محیط مرتبط با فرورانش در مرز فعال قاره‏‌ای هستند. مقدار ⁸⁷Sr/⁸⁶Sr، ¹⁴³Nd/¹⁴⁴Nd اولیه و εNd)_i) آندزیت به‌ترتیب برابربا 704445/0، 512691/0 و 29/2 است. همة این ویژگی‌ها پیدایش سنگ‏‌های آتشفشانی منطقة رباعی را از ذوب‏‌بخشی گوة گوشته‏‌ای در بالای پهنة فرورانش تأیید می‏کنند. یافته‏‌های سنگ‏‌شناسی همراه با داده‏‌های زمین‏‌شیمیایی عنصرهای کمیاب و خاکی کمیاب نشان‏‌دهندة گرایش کالک‏‌آلکالن، آلایش و هضم مواد پوسته‏‌ای، جدایش بلورین و پیدایش ماگما سازندة آنها در پهنه‏‌های فرورانشی است.