سنگ‌شناسی و زمین‌شیمی بازالت‌های افیولیتی منطقه مریوان-پالنگان (زاگرس، غرب ایران)

Abstract

بازالت‌های مربوط به مجموعه افیولیتی مریوان-پالنگان، پهنه زمین‌درز زاگرس، غرب ایران، به منظور بررسی فرایندهای تکامل ماگمایی و ذوب بخشی سنگ منشأ مطالعه شدند. سنگ‌های بازالتی رخنمون قابل توجهی در سکانس پوسته‌ای افیولیت مریوان-پالنگان دارند و ساخت آن‌ها غالباً بالشی است. از نظر ویژگی‌های میکروسکوپی و شیمیایی دو گروه سنگی در منطقه قابل تفکیک است. هر دو گروه بر اساس رده‌بندی شیمیایی بازالت هستند. محاسبات نورم CIPW نشان می‌دهد که همه آن‌ها الیوین تولئیت (تولئیت آبیسال) هستند. از نظر سری ماگمای نیز سری تولئیت تا نزدیک به تحولی را نشان داده‌اند. همچنین براساس مقدار TiO2 از نوع افیولیت‌های Tiبالا هستند. تفریق مقادیر متغیری از الیوین، پلاژیوکلاز، و کلینوپیروکسن از روی دیاگرام‌های فِنِر به ویژه برای نمونه‌های گروه دوم دیده می‌شود. هرچند که نمونه‌های هر دو گروه در نمودارهای چند عنصری به E-MORB شباهت دارند اما از نظر HREE و MREE تمایز قابل توجهی نشان می‌دهند. مدل‌های ذوب درجات متفاوت ذوب بخشی از یک منشأ لرزولیت اسپینل‌دار (5 تا 25 درصد برای گروه اول و 15 تا 25 درصد برای گروه دوم) را نشان می‌دهند. همچنین، نسبت‌های Sm/Nd، Ce/Sm، Sm/Yb و La/Yb نمونه‌ها نزدیکی آن‌ها به مقادیر مربوط به گوشته غنی‌شده نوع دوم (EMII) را نشان می‌دهد. به همین دلیل، مشارکت سازنده‌های نوع EMII در منشأ ماگما ممکن است مسئول ماهیّت غنی‌شده بازالت‌های منطقه باشد. در این پژوهش چنین نتیجه‌گیری شده که درجات متغیر ذوب بخشی یک منشأ اسپینل پریدوتیتی و مشارکت سازنده‌گان نوع EMII، به پیدایش ماهیّت غنی‌شده بازالت‌های افیولیتی این بخش از بوم‌های مربوط به نئوتتیس منجر شده‌است.