شیمی و خاستگاه تورمالین در توده گرانیتوییدی سهیل پاکوه ‏(شمال نایین، ایران مرکزی)‏

Abstract

توده گرانیتوییدی سهیل پاکوه با سن الیگوسن در پهنه ارومیه– دختر دربردارندة واحد‏‌‌های سنگیِ گرانودیوریت، دیوریت، گرانیت، به‌همراه دایک‌های مافیک، آپلیتی و رگه‏‌های آهن و تورمالین است. برپایه ویژگی‏‌های زمین‌شیمیایی، تورمالین‏‌های تودة گرانیتوییدی سهیل پاکوه ترکیب شورل مایل به دراویت دارند و از گروه آلکالی‏‌ها هستند. در نمودار R3 در برابر R1+R2 و با تغییر ترکیب تورمالین از شورل به سوی دراویت، تهی‌شدگی از قلیایی افزایش می‏‌یابد. در نمودارهای سه‌تایی Ca-Fe-Mg و Al-Fe-Mg، جایگاه پیدایش تورمالین‏‌ها در محدوده کوارتز– تورمالین– متاپسامیت‌ها، متاپلیت‌های فقیر از Ca، متاپلیت‌ها و متاپسامیت‌های همزیست با فازی اشباع از آلومینیم جای می‌گیرد. منطقه‏‌بندی شیمیایی نوسانی در بلورهای تورمالین با افزایش Mg، Na و Al در کناره‌های بلورها، تأثیر محلول‏‌‌های گرمابی را نشان می‌دهد. فرایند جانشینی در ساختار تورمالین‏‌های توده گرانیتوییدی سهیل پاکوه بیشتر با بردارهای جایگزینی (مانند:AlNa_-1Mg_-1,AlOMg_-1(OH)_-1 AlOR²⁺ _-1(OH)_-1, Al(NaR)_-1FeAl_-1,) همخوانی دارد. از آنجایی‌که میزان FeO/(FeO+MgO) در تورمالین‏‌‌های توده گرانیتوییدی سهیل پاکوه برابر با 60/0 تا 79/0 است، پس چه‌بسا خاستگاه آنها را می‏‌توان گذری از یک سیستم ماگمایی به یک محیط گرمابی دانست.