سنگ‌نگاری و زمین‌شیمی گدازه‌های آداکیتیِ پس از برخورد و بازالت‌های سرشار از نیوبیم همراه در منطقه سنگِ رهوزگ (جنوب بیرجند)

Abstract

سنگ‌های آتشفشانی بررسی‏‌شده شامل واحدهای پالئوژن با ترکیب آندزیت و داسیت و گدازه‏‌های بازالتیِ نئوژن هستند. گدازه‏‌های اسیدی و حد واسط، سرشت کالک‏‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا داشته و نمونه بازالتی سرشت آلکالن دارند. یافته‌های زمین‌شیمیایی برای همه سنگ‌های آتشفشانی سنگ رهوزگ نشان‏‌دهنده غنی‌شدگی LILE در برابر HFSE هستند. نبود آنومالی منفی Eu، مقدارهای HREE کم (برای نمونه: ppm 62/1-67/0 Yb= و ppm 3/17-4/7 Y=)، مقدارهای Sr بالا (ppm 1010-1/347) و نسبت Sr/Y بالا (84/31 تا 99/99)، نشان‌دهندة سرشت آداکیتیِ سنگ‌های اسیدی و حد واسط منطقه سنگ رهوزگ است. محتوای بالای SiO₂ (48/68 - 65/56 درصد وزنی)، CaO+Na₂O (47/10- 57/7 درصد وزنی) و Sr، نشان‏‌دهنده قرارگیری آداکیت‌های سنگ رهوزگ در محدوده آداکیت‌های پرسیلیس است. میزان K₂O بالا (14/3- 22/1 درصد وزنی) و نسبت K₂O/Na₂O بالاتر (4/0 تا 8/0)، در مقایسه با آداکیت‌های پرسیلیس، نشان می‏‌دهد که این سنگ‏‌ها در گروه آداکیت‌های پس از برخورد هستند. مقدارهای کمِHREE (Yb_N<8ppm) و نسبت Y/Yb (59/11-10)، نشان‌ می‌دهد که خاستگاه این سنگ‌ها دارای فاز به‌جای‌ماندة گارنت بوده است. نمونه بازالتی منطقه سنگ رهوزگ دارای مقدارهای بالای TiO₂ (52/1 درصد وزنی) و Nb (ppm 9/14)، نسبت Nb/La (43/0) و HFSE بالاست. این ویژگی‌ها از ویژگی‌های بازالت‌های سرشار‏‌ از Nb هستند. ذوب‌بخشی گوشته آستنوسفری متاسوماتیسم‌شده به‌وسیلة مذاب‏‌های آداکیتی، شرایط خوبی را برای پیدایش مذاب‌ بازالتی سرشار از Nb پدید آورده است. همه گدازه‏‌های منطقة سنگ رهوزگ در پهنه زمین‌ساختی پسابرخوردی و در پی برخورد بلوک‏‌های لوت و افغان در پالئوژن تا نئوژن پدید آمده‏‌اند.