سنگ‏‌شناسی، زمین‏‌شیمی، سن‌سنجی به روش U-Pb و ایزوتوپ‏‌های Sr-Nd سنگ‏‌های آذرین منطقه اکتشافی طلا- مس پورفیری تنورجه (شمال‏‌خاوری کاشمر)

Abstract

منطقه اکتشافی طلا- مس پورفیری تنورجه در شمال‏‌خاوری شهرستان کاشمر (استان خراسان رضوی) و در بخش میانی پهنه ماگمایی خواف- کاشمر- بردسکن جای دارد. منطقه دربردارندة سنگ‏‌های آتشفشانی ریولیتی- ریوداسیتی ترشیاری است که توده‏‌های آذرین درونیِ نیمه‌ژرف مونزونیتی تا دیوریتی در آنها نفوذ کرده‏‌اند. بیشتر سنگ‏‌های آذرین منطقه، بافت پورفیری با زمینه دانه‌ریز دارند و بیشتر دربردارندة کانی‏‌های پلاژیوکلاز، آلکالی‌فلدسپار، کوارتز، بیوتیت، هورنبلند و مگنتیت هستند. توده‏‌های مونزونیتی خاستگاه کانی‏‌سازی و دگرسانی گسترده منطقه هستند؛ اما توده‏‌ دیوریتی تاخیری است و کانی‏‌سازی ندارد. سن‌سنجی توده مونزونیتی به روش U-Pb برای کانی زیرکن، سن 8/39 میلیون سال پیش (ائوسن میانی) را نشان می‌دهد. ویژگی‌های زمین‏‌شیمیایی و کانی‏‌شناسی نشان می‏‌دهند سنگ‌های آذرین منطقه از نوع گرانیتوییدهای کالک‏‌آلکالن سری مگنتیت (نوع I) هستند. جایگاه زمین‌ساختی آنها پهنه فرورانش است. غنی‏‌شدگی نسبی عنصرهای LREE در برابر HREE و غنی‏‌شدگی عنصرهای K، Rb، Cs، Th و U در برابر Ti و Nb در همه نمونه‏‌ها دیده می‏‌شود. ناهنجاری بیشتر منفی Eu و کم‏‌بودن نسبت Sr/Y نشان‏‌دهنده پیدایش ماگما در ژرفای پایداری پلاژیوکلاز است. مقدارهای ⁸⁷Sr/⁸⁶Sr اولیه (705673/0 و 705158/0)، ¹⁴³Nd/¹⁴⁴Nd اولیه (512524/0 و 512570/0) و میزان εNd_i (22/1- و 32/0-) در توده‏‌های آذرین درونی، نشان می‏‌دهند خاستگاه ماگما، گوة گوشته‌ای روی صفحه فرورانده بوده است که هنگام بالاآمدن به‌سوی بالا اندکی با پوسته بالایی آلوده شده است. همنچین، سن ائوسن برای یک دوره متالوژنی مهم، به‌ویژه برای عنصرهای مس و طلا در شمال‌خاوری ایران پیشنهاد می‏‌شود. <strong> </strong>