ژئوشیمی و خاستگاه زمین‌ساختی سنگ‌های آتشفشانی ترسیری شمال خوسف (شرق ایران)

Abstract

منطقه مورد مطالعه در شمال خوسف در استان خراسان جنوبی و در مرز پهنه زمین‌درز سیستان با بلوک لوت واقع شده است. در این محدوده گدازه‌های متعلق به ترسیر شامل: آندزیت، کوارتز‌آندزیت، داسیت و ریولیت رخنمون دارد. بافت غالب در بیشتر نمونه‌های مطالعه شده پورفیری و گلومروپورفیری است. کانی‌های اصلی تشکیل دهنده سنگ‌های آندزیتی شامل: پلاژیوکلاز، آمفیبول و پیروکسن است که در بعضی نمونه‌ها در خمیره میکرولیتی قرار گرفته‌اند. در کوارتز‌آندزیت و داسیت‌های منطقه نیز پلاژیوکلاز، بیوتیت، آمفیبول و کوارتز به صورت فنوکریست وجود دارد. ریولیت‌ها از کوارتز، آلکالی‌فلدسپار و پلاژیوکلاز تشکیل شده‌اند. وجود بافت غربالی، منطقه‌بندی، حاشیه رشد مجدد و ماکل‌های ترکیبی و ناقص در فنوکریست‌های پلاژیوکلاز، خوردگی خلیجی و گردشدگی در بلورهای کوارتز و حاشیه واکنشی در آمفیبول‌ها نشان‌دهنده عدم تعادل حین انجماد ماگما است. سنگ‌های مورد بررسی از نظر ژئوشیمیایی، کالک‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا هستند که دارای غنی‌شدگی در LILE و آنومالی منفی Nb، Ta و Ti بوده و نشان‌دهنده ماگمای مرتبط با فرورانش و متعلق به حاشیه فعال قاره‌ای است. در نمودار عناصر نادر خاکی بهنجار شده با کندریت، غنی‌شدگی گروه LREE نسبت به HREE مشاهده می‌شود که نشان می‌دهد ماگمای مادر این سنگ‌ها از ذوب بخشی گوشته غنی‌شده به وسیله سیالات مرتبط با رسوبات فرورونده منشأ گرفته است.