بررسی پتروگرافی و شیمی ‌کانی‌ها در سنگ‌های آتشفشانی کوه‌سیاه (شمال باتلاق گاوخونی، جنوب‌شرق اصفهان)

Abstract

کوه‌سیاه در شمال باتلاق گاوخونی و شرق ورزنه (جنوب‌شرق اصفهان) قرار دارد و جزیی از نوار ماگمایی ارومیه-دختر است. این کوه آتشفشانی از بازالت و آندزیت بازالتی حفره‌دار با سن میوسن بالایی تشکیل شده است. بافت چیره این سنگ‌ها پورفیری، میکرولیتیک‌پورفیری، هیالوپورفیری و حفره‌دار است. پلاژیوکلاز، الیوین و کلینوپیروکسن کانی‌های اصلی بازالت‌ها ‌است. ارتوپیروکسن و اسپینل کروم‌دار کانی‌های فرعی‌اند. کانی‌های اصلی تشکیل‌دهنده آندزیت‌های بازالتی شامل: پلاژیوکلاز، الیوین و ارتوپیروکسن است. کلینوپیروکسن و اسپینل کروم‌دار کانی‌های فرعی را تشکیل می‌دهند. هم بازالت‌ها و هم آندزیت‌های بازالتی شامل: کلریت، کلسیت و مگنتیت به عنوان کانی‌های ثانویه‌اند. در این سنگ‌ها پلاژیوکلاز از نوع لابرادوریت و بیتونیت، الیوین‌ها از نوع کریزولیت (بیشتر تجزیه شده به کلریت)، ارتوپیروکسن‌ها از نوع انستاتیت (برخی دارای حاشیه‌ای از پیژونیت)، کلینوپیروکسن‌ها از نوع اوژیت و کلریت‌ها از نوع کروندوفیلیت است. محاسبات ترمومتری الیوین-اسپینل برای فشار 1 تا 10 کیلوبار محدوده دمایی 914 تا 1201 درجه سانتیگراد را مشخص نموده است. ترمومتری ارتوپیروکسن‌ها نیز محدوده دمایی 1248 تا 1304 درجه سانتیگراد را برای فشار 1 تا 10 کیلوبار ارایه نموده است. داده‌های ژئوشیمیایی نمونه‌های سنگ کل و شیمی‌ کانی‌ها بیانگر کالک‌آلکالن بودن این سنگ‌ها و تعلق آنها به کمان‌های آتشفشانی است. واژه‌های کلیدی: بازالت، میوسن بالایی، کوه‌سیاه، گاوخونی، ارومیه–دختر