شواهد ریخت‌شناسی، ساختاری، بافتی و کانیایی گدازه‌های بالشی مجموعه گنج، جنوب شرق کرمان

Abstract

منشور افزایشی مکران در جنوب شرق ایران مشتمل بر زون‌های کششی مزوزوئیک از آمیزه‌های افیولیتی و افیولیت‌های بزرگ دست نخورده، بقایایی از پوسته اقیانوسی نئوتتیس را که به زیر اوراسیا فرورانش کرده است، نشان می‌دهد. به سمت شمال منشور افزایشی مکران، گودال جازموریان قرار گرفته که یک حوضه پشت قوسی مرتبط با فرورانش است. مجموعه گنج، یکی از مجموعه‌های افیولیتی مکران داخلی است که در طرف غرب منشور افزایشی مکران و گودال جازموریان قرار گرفته، به‌وسیله سیستم گسلی جیرفت در غرب محدود می‌شود. مجموعه گنج با سن کرتاسه فوقانی شامل گدازه‌های جریانی، گدازه‌های بالشی، سنگ‌های نفوذی اسیدی و سنگ‌های رسوبی است که توسط دایک‌هایی با روند شمال غرب- جنوب شرق قطع شده‌اند. این مجموعه شباهتی به یک توالی شاخص افیولیتی ندارد؛ زیرا فاقد سنگ‌های پلوتونیک مافیک و اولترامافیک پوسته‌ای و گوشته‌ای است. گدازه‌های بالشی مجموعه گنج، عمدتاً ترکیب الیوین بازالتی داشته، از لحاظ شکل به دو صورت غده‌ای و لوله‌ای و در اندازه‌های عادی و غول پیکر با سطوح دارای شکستگی‌های قشر نانی هستند. از لحاظ پتروگرافی این گدازه‌ها سه زون بافتی شیشه‌ای خارجی (زون 1)، حدواسط (زون 2) و تمام بلورین داخلی (زون 3) را نشان می‌دهند. هر زون به وسیله تفاوت‌های تجمعی الیوین و پلایوکلاز که بافت‌های مختلفی را توسعه داده‌اند، قابل تشخیص هستند. بازالت‌های بالشی مجموعه گنج دارای بافت‌های وریولیتیک، پورفیریتیک، پورفیریتیک با خمیره میکرولیتی، اینترسرتال، اینترگرانولار و آمیگدالوئیدال هستند. کانی‌شناسی آن‌ها مشتمل بر پلاژیوکلاز ± الیوین ± پیروکسن + کانی کدر است. سطح بیرونی و شیشه‌ای پیلولاواها عمدتاً شامل یک یا ندرتاً چند پوسته است. پوسته‌ها شامل سه لایه بوده که این سه لایه از سمت حاشیه به طرف داخل عبارتند از: (1) سیدروملان، (2) تاکیلیت سیاه، و (3) تاکیلیت با حفرات کشیده.