پاسخ‌های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه ریحان (Ocimum basilicum) بر اثر غلظت‌های مختلف عنصر روی

Abstract

عنصر روی (Zn²⁺) یکی از عناصر کم‌مصرف ضروری برای رشد گیاهان است. در پژوهش حاضر، اثر غلظت‌‌های مختلف روی بر برخی ویژگی‌های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه ریحان (<em>Ocimum basilicum</em> L.) بررسی شد. گیاهچه‌های ریحان در فواصل زمانی 3 روزه و برای مدت 30 روز در معرض غلظت‌‌های صفر، 50، 100، 200، 400 و 800 میلی‌گرم بر لیتر روی قرار گرفتند. میزان رشد ریشه و بخش‌های هوایی، تعداد برگ در هر بوته، سطح برگ، میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی، قندها و پروتئین‌های محلول کل، ترکیبات فنلی، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی گیاه و محتوای عناصر معدنی روی و پتاسیم بر اثر تیمار تا غلظت 200 میلی‌گرم بر لیتر روی به‌طور معنی‌دار افزایش یافتند. محتوای آهن و کلسیم گیاه متناسب با افزایش غلظت روی به‌شدت کاهش یافت؛ ولی میزان منیزیم تغییر نکرد. نتایج بیان‌کنندة نقش دوگانة روی با غلظت بهینة 200 میلی‌گرم بر لیتر بودند و در غلظت‌های بیشتر یا کمتر میزان رشد، رنگیزه‌های فتوسنتزی و میزان ترکیبات فنلی کاهش یافتند؛ درحالی‌که تجمع قندها و پروتئین‌های محلول کل همگام با افزایش غلظت روی رخ داد. به‌هرحال کاهش این مقادیر در بیشترین غلظت روی به مقدار شاهد نرسید و بیشتر از آن بود که نشان می‌دهد گیاه ریحان مقاومت بسیار زیاد نسبت به تنش فلز روی دارد و با تجمع نسبی روی در خود با رشد در نواحی آلوده به این عنصر نقش مؤثری در تغذیة روی در انسان دارد. نتایج حاصل نشان‌دهندة نقش مهم روی در محافظت از گیاه ریحان در برابر رادیکال‌های آزاد اکسیژن هستند.