اثر تنش کمبود آب بر شاخص‌های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه زنیان (Carum copticum)

Abstract

گیاه زنیان (Carum copticum L.) از مهم‌ترین گیاهان تیره Apiaceae است و مصارف دارویی فراوانی دارد. به منظور بررسی اثر تنش کم‌آبی بر رشد، عملکرد، انباشت متابولیت‌های سازگار (پرولین و کربوهیدرات) و مواد مؤثره گیاه زنیان آزمایشی تحت شرایط کنترل شده در گلخانه انجام شد. سطوح تنش کم‌آبی اعمال شده شامل: شاهد 90 درصد ظرفیت زراعی (تنش ملایم)، 70 درصد ظرفیت زراعی (تنش متوسط)، 50 درصد ظرفیت زراعی (تنش شدید) بود. در سطح 50 درصد ظرفیت زراعی، گیاه به مرحله بذردهی نرسید. همچنین، در پژوهش حاضر، اسانس دانه گیاهان تحت تنش سطوح کم‌آبی 70 و 90 درصد ظرفیت زراعی با روش تقطیر با آب به دست آمد و ترکیب‌های شیمیایی اسانس با روش GC/MS تحلیل شد. نتایج آماری نشان داد که تنش کم‌آبی اثر معنی‌داری بر شاخص‌های رشد، عملکرد بذر، تجمع پرولین، تجمع کربوهیدرات، عملکرد و درصد اسانس داشته است. با افزایش تنش کم‌آبی ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، وزن خشک اندام رویشی وعملکرد بذر کاهش نشان داد. اما عملکرد اسانس، درصد اسانس، میزان پرولین وکربوهیدرات افزایش داشت. بیشترین میزان پرولین و کربوهیدرات در سطح 50 درصد ظرفیت زراعی (تنش شدید) و بیشترین عملکرد اسانس و درصد اسانس در 70 درصد ظرفیت زراعی (تنش متوسط) مشاهده شد. تعداد 21 ترکیب شیمیایی در هر دو اسانس بذر زنیان شناسایی شد که میزان ترکیب‌های اصلی اسانس تیمول، گاماترپینن و پاراسیمن در هر تیمار تغییر یافته بود.