بهینه‌سازی اثرات ضد قارچی اسانس‌های دارچین، آویشن شیرازی، و مرزه خوزستانی علیه قارچ کپک آبی (Penicillium expansum) با استفاده از روش سطح پاسخ

Abstract

استفاده از اسانس‌ها به‌عنوان عوامل ضد قارچی طبیعی و جایگزین‌هایی برای قارچ‌کش‌های شیمیایی توجه زیادی را به خود جلب کرده است. در این تحقیق، ترکیبات شیمیایی و خواص ضد قارچی سه اسانس دارچین، آویشن شیرازی و مرزه خوزستانی با هدف بررسی اثر غلظت اسانس و زمان تماس در کنترل قارچ عامل کپک آبی (Penicillium expansum) و مدل‌سازی و بهینه‌یابی خواص ضد قارچی اسانس‌های موردنظر با استفاده از روش سطح پاسخ بررسی شده است. بر اساس نتایج حاصل از GC-MS، ترکیبات اصلی برای اسانس دارچین، سینامالدهاید (۸۲/۸۰ درصد)، برای آویشن شیرازی ترکیبات تیمول (۶۸/۳۲ درصد)، کارواکرول (۵۷/۳۰ درصد) و پاراسیمن (۹۴/۸ درصد) و برای مرزه خوزستانی، کارواکرول (۴۳/۳۸ درصد)، گاماترپینن (۸۹/۲۱ درصد)، پاراسیمن (۵۵/۱۶ درصد) و آلفاترپینن (۷۶/۵ درصد) تعیین شد. نتایج به دست آمده از کشت برون تنی قارچ در محیط‌های حاوی اسانس نشان داد که در هر سه اسانس با افزایش غلظت، شاخص خاصیت ضد قارچی نیز افزایش می‌یابد و اثر زمان در هر سه اسانس مشابه بوده و با گذشت زمان، این شاخص کاهش می-یابد. به‌علاوه، از نتایج بهینه‌یابی مشخص شد که اسانس دارچین و مرزه خوزستانی به ترتیب در غلظت ۶۳۳/۲۸۸ و μL.L-1 ۸۴۱/۵۹۰ و زمان ۶۰۷/۱۰۸ و h ۵۴۹/۲۳۸، بیش‌ترین و کم‌ترین خاصیت مهارکنندگی رشد قارچ P. expansum را دارند. علاوه بر این، نتایج این تحقیق نشان داد که روش سطح پاسخ می‌تواند به‌عنوان روشی مناسب و دقیق برای مدل‌سازی و بهینه‌یابی فعالیت ضد قارچی این اسانس‌ها به کار رود.