مقایسۀ واکنش انواع بهاره و پاییزۀ ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان ((Triticum aestivum در مقابل بیماری پاخورۀ گندم (Take-all disease)

Abstract

بیماری پاخوره گندم ناشی از قارچ<em>Gaeumannomycs graminis </em>var<em>. tritici </em> از بیماری­های مهم گندم است که ریشه و طوقه را دچار آسیب می­کند. ارزیابی ژرم­پلاسم و شناسایی منابع مقاومت، اولین مرحله در تولید ارقام مقاوم به این بیماری است. در این بررسی 221 ژنوتیپ گندم نان، تهیه شده از نقاط مختلف ایران و خارج از کشور، در مقابل جدایه T-41 این قارچ مورد ارزیابی گلخانه­ای قرار گرفتند. صفات میزان آلودگی ریشه و طوقه (نمره بیماری)، وزن خشک بیولوژیک و ارتفاع در ژنوتیپ­های بهاره اندازه­گیری شد (از آنجایی که نیاز سرمایی ژنوتیپ­های پاییزه در گلخانه برطرف نشد، لذا ژنوتیپ­های بهاره به ساقه رفتند و ارتفاع فقط در ژنوتیپ­های بهاره اندازه­گیری شد). بر اساس میانگین نمره بیماری (Sc) ژنوتیپ­ها به 6 دسته تقسیم شدند، بر این اساس 4 ژنوتیپ کاملا مقاوم (Sc=.)، 42 ژنوتیپ مقاوم (1<Sc≤0)، 42 ژنوتیپ نیمه مقاوم (2<Sc≤1)، 70 ژنوتیپ نیمه حساس (3<Sc≤2)، 45 ژنوتیپ حساس (4<Sc≤3) و 18 ژنوتیپ کاملا حساس (5<Sc≤4) شناسایی شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس، رگرسیون لجستیک و کای اسکوئر به خوبی تنوع ژنتیکی موجود در جمعیت را از نظر مقاومت به بیماری و رابطه بین عکس­العمل به بیماری و نوع رشد نشان داد. انواع پاییزه، نسبت به بهاره مقاومت بیش­تری داشتند. همچنین با مقایسه تیمارهای شاهد با آلوده مشخص شد که احتمالاً این بیماری سیستم دفاعی گیاه را تحریک می­کند که منجر به رشد بیشتر تیمارهای آلوده نسبت به شاهد می­شود.