بررسی غنای گونه‌ای زنبورهای گالزای بلوط (Hymenoptera: Cynipidae) به دو روش Rarefaction و Jackknife و محاسبه شاخص‌های تشابه آنها در آذربایجان‌غربی

Abstract

گیاه‌خواری به شکل‌های متفاوت دیده می‌شود و تشکیل گال یک نوع از آنها است. در بین حشرات گالزا، زنبورهای گالزای بلوط (Hymenoptera: Cynipidae) روی قسمت‌های مشخصی از درختان میزبان گال تولید می‌کنند. در این تحقیق و در بهار سال 1389، زنبورهای گالزای بلوط از جنگل‌های بلوط استان آذربایجان‌غربی جمع‌آوری گردیدند. گالهای جمع‌آوری شده از مناطق قبرحسین، میرآباد، واوان، ربط، شلماش و دارقبر (از تعداد 40 درخت در هر منطقه)، به طریق زیر بررسی شدند. در هر درخت یک شاخه‌ی 50 سانتی‌متری به عنوان یک واحد نمونه‌برداری انتخاب و در چهار جهت جغرافیایی، تعداد گال‌های تشکیل شده روی آن شمارش گردیدند. غنای گونه‌ای به دو روش ریرفکشن و جک‌نایف و 4 شاخص شباهت نیز محاسبه شدند. در این تحقیق، تعداد 7 گونه زنبور گالزای بهاره (نسل جنسی) روی سه گونه بلوط Quercus infectoria، Q. brantii و Q. libani شناسایی شدند به طوری که بیشترین تعداد گال روی بلوط ایرانی Q. brantii تشکیل شده بود. گونه‌های زنبورهای گالزا متعلق به سه جنس Andricus، Chilaspis و Biorhiza بودند. بیشترین میزان غنای گونه‌ای به روش ریرفکشن و جک نایف به ترتیب 86/4 و 2/5 گونه بود که در میرآباد ثبت گردید. بیشترین میزان شباهت گونه‌ای زنبورهای گالزای بهاره (نسل‌جنسی) نیز با استفاده از شاخص‌های موریستا (Morisita)، هورن (Horn)، رنکونن (Renkonen) و سورنسن (Sorensen) بین مناطق قبرحسین و میرآباد محاسبه شد. پراکنش گونه‌های مختلف درختان بلوط و زیرگونه‌های آنها، به‌عنوان میزبان زنبورهای گالزا، عامل اصلی تنوع گونه‌ای این زنبورها و پراکنش مختلف آنها می‌باشند.