ارزیابی روند احتمالی تغییرات اختلاف دمای شبانه‌روزی در برخی اقلیم‌های خشک کشور طی پنج دهه گذشته

Abstract

اقلیم یک عامل بسیار مهم و محدود کننده در تولیدات کشاورزی می‌باشد. مطالعه اختلاف دمای شبانه‌روزی یکی از پارامترهای مهم در ارزیابی تغییر اقلیم و محیط زیست در یک منطقه می‌باشد. این پارامتر از اختلاف دمای حداکثر و دمای حداقل شبانه روز محاسبه می‌شود. در این مطالعه، روند تغییرات اختلاف دمای شبانه روزی (DTR) در 11 ایستگاه سینوپتیک کشور مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. ایستگاه‌ها دارای 50 سال داده پیوسته در دوره آماری 1956-2005 بودند و از نظر مکانی در سطح کشور دارای توزیع مناسبی می‌باشند. جهت تعیین نوع اقلیم ایستگاه‌ها، روش یونسکو مورد استفاده قرار گرفت، و طبق این روش اغلب ایستگاه‌ها دارای اقلیم خشک و نیمه خشک بودند. جهت بررسی همگنی داده‌ها، آزمون Run-test و جهت بررسی نرمال بودن سری زمانی داده‌ها، آزمون کلموگروف-اسمیرنوف استفاده گردید. مطالعه روند و معنی‌داری پارامتر DTR، با استفاده از آزمون ناپارامتریک من-کندال و رگرسیون خطی در سطح معنی‌داری 95 درصد و در دو مقیاس ماهانه و سالانه، صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که 18 درصد از ایستگاه‌ها توسط آزمون من-کندال و رگرسیون خطی هیچ روند معنی‌داری برای DTR نشان ندادند، ولی 82 درصد بقیه ایستگاه‌ها در اغلب ماه‌ها دارای روند منفی بودند. البته این ایستگاه‌ها در برخی ماه‌ها فاقد روند در اختلاف دمای شبانه‌روزی بودند. بررسی‌ها وجود هماهنگی 95.5 درصدی بین نتایج دو آزمون من-کندال و رگرسیون را تایید نمود. همچنین مقادیر شیب کاهشی به دست آمده از آزمون من-کندال نیز توسط روش رگرسیون خطی تایید شد. در این تحقیق با رگرسیون خطی ماه‌های با بیشترین و کمترین شیب مشخص شدند. میانگین شیب کاهشی روند DTR در ایستگاه‌های دارای روند حدود -0.445 درجه سانتیگراد در دهه به دست آمد. طبق نتایج به‌دست آمده روند کاهشی تغییرات DTR در ایستگاه‌های شمالی و مرکزی بیشتر از ایستگاه‌های جنوب کشور بود.