تعیین حد بهره ‌برداری مجاز گونه ‌های کلیدی مراتع منطقه انجدان اراک

Abstract

برای محاسبه ظرفیت مراتع تعیین حد بهره­‌برداری مجاز گونه­های مهم و کلیدی مراتع لازم و ضروریست. با داشتن مقادیر دقیق این فاکتور برای گونه­‌های مرتعی است که می­توان ظرفیت واقعی مراتع را تعیین و از نابودی پوشش گیاهی، خاک و کاهش منابع آب در اراضی مرتعی جلوگیری نمود. <em>Artemisia aucheri </em><em>، </em><em>Bromus tomentellus</em><em>، </em><em>Kochia prostrata</em><em>،</em><em> </em><em>Asperula glomerata </em>و <em>Buffonia koelzii</em> گونه­های کلیدی و مهم مراتع انجدان اراک می­باشند که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند. در این تحقیق ابتدا یک منطقه مناسب و کلیدی به مساحت یک هکتار در مراتع انجدان انتخاب شده و در سال اول حصارکشی و قرق گردید. از هر گونه40 پایه انتخاب شده و برداشت­های 25، 50، 75 درصد و تیمار شاهد اعمال شد (هر 10 پایه یک تیمار). برداشت توسط قیچی باغبانی و طی چهار سال به­صورت ماهیانه و در فصل چرای منطقه انجام شد. تأثیر بهره­‌برداری در سال­های دوم تا پنجم با بررسی تغییرات در خصوصیات فنولوژیکی, تولید علوفه و بذر، شادابی، مرگ­و­میر و سایر خصوصیات گونه­های گیاهی منتخب مطالعه شد. نتایج نشان دادند که افزایش میزان بهره­برداری موجب بروز مشکلات و زوال در توانایی­های حیاتی کلیه گونه­ها به­ویژه در دو گونه <em>Br.tomentellus</em><em> </em>و <em>As.glomerata</em> که خوشخوراک­تر می­باشند می­گردد. با بررسی اثرهای برداشت در تیمارهای منتخب بر روی پایه­های گیاهی، حد بهره­برداری 25 درصد برای دو گونه <em>Br.tomentellus</em><em> </em>و <em>As.glomerata</em><em> </em>و حد بهره­برداری50 درصد برای گونه­های <em>Ko.prostrata</em>، <em>Ar.aucheri</em><em> </em>و<em> </em><em>Bu.koelzii</em> با بروز کمترین اثرهای منفی در خصوصیات گیاهی، مناسب تشخیص داده شدند. نتایج تجزیه واریانس داده­های علوفه نیز در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی (CRD) در سطح یک درصد برای کلیه گونه­ها معنی­دار بود.