بررسی ویژگی¬های کاریولوژیکی در چند جمعیت از گونه Aegilops biuncialis مناطق مختلف شمال‌غرب ایران

Abstract

گونه­های <em>Aegilops</em> از مهمترین خویشاوندان وحشی گندم و یکی از غنی­ترین منابع ژنتیکی در اصلاح گندم به­شمار می­روند. گونه<em>Ae. biuncialis</em> گونه‌ای تتراپلوئید با 28 کروموزوم می­باشد که از اجداد دیپلوئید <em>Ae. umbellulata</em> و <em>Ae. comosa </em>اشتقاق یافته است. این تحقیق به‌منظور مطالعه ویژگی­های کاریوتیپی کروموزوم­های ده جمعیت از گونه <em>Ae. biuncialis</em> انجام شد. کاریوگرام هر جمعیت، حداقل در 12 فرد با استفاده از رنگ‌آمیزی استو-فریک-هماتوکسیلین تهیه و ویژگی‌های کروموزومی شامل طول بازوی کوچک و بزرگ، طول کل کروموزوم، شاخص نسبت بازو و طول نسبی آن تعیین گردیدند. نتایج نشان داد که در مجموعه کروموزومی این گونه به غیر از یک جمعیت سه جفت کروموزوم دارای فرورفتگی ثانویه و ماهواره موجود می‌باشد. بلندترین کروموزوم ماهواره­دار، کروموزوم‌ شماره 1 بود که اندازه ناحیه ماهواره آن کوچکتر از اندازه ماهواره در دو کروموزوم ماهواره­دار دیگر بود. تجزیه واریانس طول نسبی و شاخص نسبت بازوی هر یک از کروموزوم‌ها‌ نشان داد که از لحاظ طول نسبی همه کروموزوم­ها غیر از جفت کروموزوم‌های 10 و 13 بین جمعیت‌ها اختلاف معنی‌داری باهم دارند. از لحاظ شاخص نسبت بازو نیز در جفت کروموزوم­های 1، 2، 3، 6، 9، 10 و 13 اختلاف معنی­داری بین جمعیت­ها مشاهده شد. از نظر درجه تقارن استبینز جمعیت­های ورزقان، اردبیل و TN-01-293 در دسته A2 و بقیه جمعیت­ها در دسته A3 قرار گرفتند که نشانگر متقارن بودن کاریوتیپ جمعیت­های مورد مطالعه است. همچنین گروه­بندی 10 جمعیت مورد بررسی بر اساس دو مؤلفه اصلی در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی و تجزیه خوشه­ای، آنها را در چهار گروه قرار داد که از فاصله جغرافیایی تبعیت می‌کردند.