بررسی سیتوژنتیکی برخی از جمعیت‌های گونه‌های دیپلوئید جنسOnobrychis موجود در بانک ژن منابع طبیعی ایران

Abstract

جنس اسپرس با نام علمی <em>Onobrychis</em> از خانواده Fabaceae، دارای بیش از 342 گونه یک ساله و چند ساله است. بین گونه‌های آن از نظر مورفولوژی و کاریولوژی تنوع زیادی وجود دارد. برای بررسی تنوع کاریوتیپی با استفاده از سیستم آنالیز تصویری, بذور 21 جمعیت متعلق به 14 گونه مختلف کشت و پس از جوانه زنی, از مریستم انتهایی ریشه استفاده شد. تعداد کروموزوم پایه در جمعیت‌ها بین 7=x و8=x متغیر بود. دو نمونه از گونه‌های <em>O.amoena</em> و<em>O.crista-galli</em> بترتیب دارای بیشترین و کمترین ارزش نسبی کروماتین بودند و دونمونه از گونه‌های <em>O.crista-galli</em> با فرمول کاریوتیپی sm6+m2 و گونه <em>O.aucheri</em> با فرمول کاریوتیپی m8 نیز بترتیب نامتقارنترین و متقارنترین کاریوتیپ (از لحاظ تقارن درون کروموزومی) را نشان دادند. نمونه‌ای ازگونه<em>O.hohenackeriana</em> با داشتن بیشترین تغییرات بین کروموزومی از نامتقارنترین کاریوتیپ برخوردار بود. گونه مذکور به همراه جمعیتی از گونه <em>O. gypsicola</em> برخلاف سایر جمعیت‌ها که در کلاس A قرار گرفته بودند کلاس B را بخود اختصاص داد که این امر مؤید عدم تقارن بین کروموزومی در آنها می‌باشد. تجزیه واریانس براساس صفات کروموزومی در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل با حداقل 3 تکرار, بیانگر اختلاف معنی دار بین جمعیت‌ها از لحاظ کلیه صفات کروموزومی در سطح 1% بود. با توجه به تنوع موجود در جمعیت‌ها, در تجزیه به مولفه‌های اصلی, دو مولفه اول و دوم, در مجموع بیش از 98 درصد از این تنوع را توجیه نمودند بطوریکه در مولفه اول صفات طول کل کروموزوم، طول بازوی بلند و طول بازوی کوتاه و در مولفه دوم صفات, نسبت بازوها و شاخص سانترومری دارای بیشترین اهمیت بودند. در تجزیه خوشه‌ای (Ward ) با ضریب کوفنتیک (78/0=r) براساس صفات کاریوتیپی, جمعیت‌ها در چهار گروه متمایز قرار گرفتند بطوریکه کمترین فاصله بین دو جمعیت (4384) <em>O.sintenisii </em> و (1183) <em>O.sintenisii</em> و بیشترین فاصله بین دو جمعیت (5786) <em>O. amoena</em> و (2863) <em>O. melanotricha</em> مشاهده شد.