تجزیه الگوی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد علوفه در فسکیوی بلند با استفاده از روش چند متغیره AMMI

Abstract

این مطالعه به منظور بررسی الگوی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد علوفه 25 ژنوتیپ فسکیوی بلند در 7 محیط (ترکیب سال و مکان) انجام شد. تجزیه آثار افزایشی جمع­پذیر و آثار متقابل ضرب­پذیر نشان داد که آثار ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل بین آنها بسیار معنی­دار بود و سه مؤلفه اول 89 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را توجیه نمودند. براساس نمودار بای‌‌پلات اولین مؤلفه اصلی و میانگین عملکرد علوفه برای ژنوتیپ­ها و محیط­ها، ژنوتیپ­های شماره 8 و 20 به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپ­های پرمحصول شناسایی شدند. ژنوتیپ­های 1، 12و 14 در مرتبه دوم به‌عنوان ژنوتیپ­های پایدار و پر­محصول جای گرفتند. نمودارهای تجزیه الگوی واکنش ژنوتیپی ترسیم شده براساس دو مؤلفه اول و معنی­دار مدل برای ژنوتیپ­ها و محیط­ها و همچنین تجزیه خوشه­ای براساس آماره­های پایداری مدل AMMI₃ شامل SIPC₃ و EV₃ نشان داد که ژنوتیپ 8 با داشتن عملکرد بیش از میانگین، سازگاری عمومی مطلوب دارد. ژنوتیپ­های 1، 9 و 12 پایداری متوسط تا ضعیف داشتند و ژنوتیپ­های 10، 13، 19 و 25 به‌عنوان ناپایدارترین ژنوتیپ­ها شناخته شدند. براساس نتایج بدست‌آمده می­توان ژنوتیپ­های 2و 16 و 17 را واجد سازگاری خصوصی به محیط­های با آبیاری مطلوب (سال­های 87 و 88 ارزیابی در اصفهان) و ژنوتیپ 18 را واجد سازگاری خصوصی به شرایط کمبود آب آبیاری (سال­های 86 و 87 ارزیابی در لورک) دانست. نتایج نشان داد که محیط­های مورد ارزیابی همگی در ایجاد اثر متقابل سهم داشتند و کمبود آب آبیاری به شدت بر عملکرد ژنوتیپ­ها تأثیرگذار بود.