ارزیابی تنوع اکوتیپ‌های یونجه زراعی ایران براساس شاخص‌های کیفی علوفه

Abstract

تعداد 47 اکوتیپ یونجه زراعی نواحی مختلف ایران از لحاظ شاخص‌های کیفیت علوفه با استفاده از تکنیک طیف‌سنجی پراش نور قرمز (NIRS) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج همبستگی ساده بین صفات نشان داد که قابلیت هضم ماده خشک (DMD)، همبستگی مثبت و معنی‌دار با پروتئین خام (CP) (67/0) و همبستگی منفی و معنی‌دار با فیبر خام (CF) (51/0-) و میزان دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF) (96/0-) داشت. همچنین CP دارای همبستگی منفی و معنی­دار با CF (60/0-) و ADF (52/0-) و CF نیز دارای همبستگی مثبت و معنی­داری با ADF (37/0) بود. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که دو شاخص CF و مقدار قند­های محلول در آب (WSC)، 6/70 درصد تغییرات در میزان خاکستر علوفه را توجیه کردند که در آن، CF، 5/63 و WSC، 7 درصد تغییرات را در‌برداشت و بدین ترتیب کربوهیدرات‌ها به‌عنوان مهمترین عامل در تعیین میزان خاکستر کل علوفه شناسایی شدند. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که DMD، CP، ADF و انرژی متابولیسمی (ME) مهمترین شاخص‌های تعیین کیفیت علوفه می‌باشند و نمودار ترسیم شده براساس دو مؤلفه اول، پراکندگی و تنوع زیادی را بین توده‌های یونجه نشان داد. توده‌ها براساس جایگاه جغرافیایی به پنج گروه تقسیم شدند و فاصله ماهالانوبیس بین این جمعیت‌ها نشان داد که توده‌های آذربایجان‌شرقی، کردستان، کرمانشاه و ترکیه تفاوت آشکاری با دیگر اکوتیپ‌ها داشتند و توده‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری از نظر این شاخص­ها به توده‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و یزد شباهت دارند. گروه­بندی نمونه‌ها با استفاده از روش پیوستگی بین گروه‌ها انجام و دندروگرام مربوطه نشان داد که پراکندگی فراوانی از لحاظ شاخص‌های کیفیت علوفه در اکوتیپ‌های مورد مطالعه حتی در نمونه‌های یک استان وجود دارد. در مجموع نتایج نشان داد که ظرفیت‌های بالایی در انتخاب والدین مناسب در برنامه‌های اصلاح کیفی و استفاده از بنیه‌ی هتروزیس در اکوتیپ‌های یونجه وجود داشته و با توجه به نتایج همبستگی‌ها انتخاب گیاهان دارای صفات مطلوب کیفی امکان­پذیر می‌باشد.