واکاوی تطبیقی دفاع مشروع در فقه امامیه و حقوق بین‌الملل

Abstract

دفاع به معنای راندن، دور کردن و دفع تجاوز به حریم فرد با هدف تأمین امنیت جسمی و روحی افراد جامعه، یکی از مسائل مهم امروز در گستره فقه و حقوق اسلام و حقوق بین­الملل است که در خلال آن فرد به حفظ جان یا شخصیت و آبروی خود یا افراد دیگر در مقابل متجاوز می­پردازد. این عملکرد در هر یک از دو منبع مذکور دارای شرایط و ضوابطی از قبیل: تناسب و تلازم دفاع با خطر، تجاوز نظامی و مسلحانه، ضرورت و لزوم دفاع در مقابل متجاوز و ... است که با تفاوت­ها و مشابهت­هایی بروز و نمود یافته است. دین اسلام در برخی موارد نه­تنها دفاع را نوعی حق بلکه نوعی تکلیف واجب دانسته و افرادی که درراه دفاع از حریم کشته می­شوند را شهید معرفی نموده است. این در حالی است که در حقوق بین­الملل به جنبه‌حق بودن آن تأکید شده و در برخی تفاسیر موسّع، آن را از محدوده دفاع خارج ساخته و به حالت حملات پیشگیرانه مبدل ساخته که ماهیت دفاع مشروع را تحت­الشعاع قرار داده و از حالت عادی خارج می­سازد. همگرایی و واگرایی مبانی اسلام با مبانی غرب از این نقطه آغاز می­شود که در این پژوهش قابل­بحث است.