بررسی احساس منزلت اجتماعی سالمندان: مقایسۀ سالمندان مقیم در مراکز نگهداری شهر مشهد با سالمندان غیرمقیم

Abstract

هرم سنی جمعیت در ایران روندی معکوس دارد؛‌ به‌طوری‌که در سال‌های آینده جمعیت ایران به سالمندی متمایل خواهد شد. بنابراین، هدف از انجام‌ پژوهش حاضر، شناسایی وضعیت منزلت اجتماعی سالمندان و مقایسه­ای میزان آن در دو گروه از سالمندان، یعنی سالمندان مقیم و غیرمقیم در مراکز نگهداری سالمندان در شهر مشهد است. فرضیۀ اصلی تحقیق عبارت بود از اینکه بین گروه سالمندان مقیم در مراکز نگهداری سالمندان و گروه سالمندان غیرمقیم در این مراکز، از نظر احساس منزلت اجتماعی تفاوت وجود دارد. برای بررسی و ارزیابی این فرضیه از «روش علّی-مقایسه­ای» استفاده شد. ابتدا با 276 فرد مقیم در مراکز نگهداری سالمندان شهر مشهد که توانایی پاسخ‌گویی به سؤال‌ها را داشتند مصاحبه شد و پرسش‌نامۀ تحقیق تکمیل شد. سپس، براساس ویژگی­های زمینه­ای آن گروه ازجمله سن، جنس، شغل و ...، گروه همتا با تعداد نمونة 283 نفر از بین شهروندان مشهدی غیرمقیم در مراکز نگهداری سالمندان با همان پرسش‌نامه بررسی شدند و تحلیل مسیر انجام شد. دیگر سازه­های این تحقیق عبارت بودند از: احساس عزت­نفس، احساس ناامیدی، احساس خوشبختی و رضایت از خدمات مراکز نگهداری.نتایج پژوهشنشان داد که احساس منزلت اجتماعی به‌عنوان شاخص سنجش سلامت اجتماعی سالمندان تحت‌تأثیر سه شاخص سلامت روانی آنان یعنی احساس تنهایی، احساس عزت‌نفس و احساس خوشبختی است. برمبنای نتایج پژوهش، رضایت از خدمات مرکز متغیری است که بر احساس منزلت اجتماعی سالمندان مقیم در مراکز نگهداری، اثرگذاری بیشتری دارد. درمورد سالمندان غیرمقیم، بیشترین اثر به احساس ناامیدی مربوط است. احساس ناامیدی به‌طور مستقیم تأثیر زیادی بر سایر متغیرهای موردبررسی می‌گذارد و از طریق آن­ها متغیر احساس منزلت اجتماعی را تحت‌شعاع می‌گذارد. در نتیجه‌گیری این پژوهش باید گفت که احساس منزلت اجتماعی سالمندانی که در مراکز نگهداری سالمندان زندگی می­کنند، به­طور معناداری کمتر از سالمندانی است که در کنار شهروندان دیگر ادامۀ حیات می­دهند. از طرفی، رضایت از خدمات مرکز نقش مهمی در احساس منزلت اجتماعی سالمندان مقیم در مراکز نگهداری دارد.