نابرابری‌های اجتماعی در کتاب‌های درسی دورۀ مشروطه (مطالعۀ موردی: تعلیم الاطفال، کتاب علی، تأدیب الاطفال و تربیت نسوان)

Abstract

نابرابری‌های اجتماعی را می‌توان به سه حوزۀ نابرابری‌های طبقاتی، جنسیتی و قومیتی تقسیم کرد. بسیاری از نمونه‌های آن در اسناد و منابع باقی‌مانده از ادوار مختلف تاریخی قابل مشاهده است. در این بین اهمیت توجه به مطالب مندرج در کتب آموزشی نیز به این دلیل است که آن‌ها منعکس کنندۀ نوع باورهای جامعه برای چگونگی اجتماعی شدن افراد و نقش پذیری اجتماعی آنان است. این پژوهش بررسی موضوع نابرابری‌های اجتماعی در کتب درسی دورۀ مشروطه (1290-1274 شمسی)را مورد بحث خود قرار داده است. پژوهش حاضر به روش اسنادی و با تأکید بر دو فن تحلیل محتوا و بافت موقعیت کلمات گردآوری شده است. این تحقیق می‌کوشد تا به پرسش‌هایی چون نابرابری جنسیتی در کتاب‌های درسی دورۀ مشروطه، نقش مفهوم جنسیت در نوع اجتماعی شدن افراد به خصوص دختران و بررسی مهم‌ترین نقش‌های ترسیمی برای آنان در این کتب درسی، پاسخ دهد. در این منابع آموزشی نوع رابطۀ نقش‌های زنان در رابطه با نقش‌های مردان به سه دستۀ 1-نقش‌های وابستۀ زن به مرد 2-نقش‌های دارای مساوات میان زن و مرد و 3-استقلال نقش زنان از نقش مردان قابل مشاهده است؛ نتیجۀ بررسی‌ نشان می‌دهد که در منابع آموزشی این دوره تنها در کتاب تربیت نسوان می‌توان نمونۀ استقلال نقش و عدم وجود نابرابری‌های اجتماعی را مشاهده کرد