بررسی تنوع مورفولوژیک قارچ‌های میکوریز آربوسکولار در خاک‌های آلوده به فلزات سنگین (روی و سرب ) در منطقه معدن انگوران، استان زنجان

Abstract

تنوع مورفولوژیک قارچ‌های میکوریز آربوسکولار در منطقه معدن‌ روی و سرب انگوران (استان زنجان، ایران) در طول یک ترانسکت تا فاصله 4500 متری از معدن ، مطالعه گردید. بدین منظور یک نمونه مرکب خاک ریزوسفری از گیاه بومی غالب در داخل هر پلات جمع آوری و ابتدا ویژگی‌های مهم فیزیکی و شیمیایی نمونه‌های خاک اندازه‌گیری شدند. اسپور قارچ ها استخراج، شمارش و بعد از انجام کشت تله گلدانی تا سطح گونه شناسایی شدند. در گروه خاکهای با آلودگی زیاد، متوسط و کم فلزات سنگین روی و سرب و نیز در خاک‌های غیر آلوده همجوار، تعداد مشاهدات، تراکم اسپور و فراوانی نسبی گونه‌های قارچ میکوریز آربوسکولار محاسبه گردید. ده گونه مورفولوژیک شامل گلوموس موسه‌ای، گلوموس اینترارادیسز، گلوموس ورسیفورم، گلوموس آمبیسپوروم، گلوموس کانستریکتوم، گلوموس فاسیکولاتوم، گلوموس ژئوسپوروم، گلوموس سینوزوم، یک گونه شناسایی نشده گلوموس و آکالوسپورا در کل منطقه مورد مطالعه از لحاظ مورفولوژیک شناسایی شدند. در تمام پلات‌های آزمایشی، جنس گلوموس غالب بود. تعداد مشاهدات، تراکم اسپورها و فراوانی نسبی گونه‌ها در سطوح مختلف آلودگی و در خاک‌های غیر آلوده با یکدیگر تفاوت داشتند. گونه گلوموس موسه‌ای در خاک‌های با آلودگی زیاد، در اکثر پلات‌ها با بالاترین تراکم اسپور و فراوانی نسبی مشاهده گردید. در خاک‌های با آلودگی متوسط و کم روی و سرب، گلوموس موسه‌ای ، گلوموس اینترارادیسز و گلوموس ورسیفورم نسبت به سایر گونه‌های قارچ میکوریز آربوسکولار فراوانی نسبی بیشتری داشته و در اکثر پلات‌ها وجود داشتند. در خاک‌های غیر آلوده همجوار، کثرت مشاهدات، تراکم اسپور و فراوانی نسبی گلوموس اینترارادیسز نسبت به بقیه گونه‌ها بالاتر بود. با افزایش آلودگی روی و سرب، شاخص تنوع شانن-وینر از 55/1 به 52/0 کاهش یافت اما یکنواختی (توزیع افراد یک گونه در مقایسه با افراد گونه‌های دیگر) تغییرات قابل ملاحظه‌ای نداشته است. شاخص شباهت سورنسون برای قارچ‌های میکوریز آربوسکولار و جامعه گیاهی بین منطقه غیر آلوده با مناطق دیگر با افزایش آلودگی خاک کاهش یافته و مقدار آن برای ترکیب جامعه قارچ‌های میکوریز آربوسکولار نسبت به جامعه گیاهی بالاتر بوده است.