اثر مالچ‌ بر تغییرات رطوبت، دما و شار گرمایی خاک‌‌ در حضور سطح ایستابی کم عمق

Abstract

یکی از اهداف اصلی بخش کشاورزی در مناطق خشک و نیمه­خشک، بهبود بهره­وری از آب است. مالچ­پاشی یکی از مهمترین اقدامات زراعی در حفظ رطوبت و اصلاح محیط فیزیکی خاک است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثر مالچ (کاه و کلش) بر تغییرات رطوبت و حرارت در دو خاک با بافت­های شنی و لومی با سطح ایستابی ثابت 60 سانتی­متر در مقیاس لایسی­متر بوده است. بدین منظور آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه فاکتور (مالچ، بافت و عمق خاک) انجام شد. مقدار رطوبت و دمای خاک در عمق­های مختلف 5، 10، 20، 30 و 50 سانتی­متر در طول90 روز، اندازه­گیری شدند. همچنین شار حرارتی خاک در طی بازه زمانی مورد­نظر، محاسبه شد. نتایج نشان داد که اثر پوشش مالچ بر توزیع رطوبت و حرارت در هر دو خاک در سطح یک درصد معنی­دار است، به­طوری­که مالچ منجر به ذخیره 25-20 درصدی رطوبت در لایه­ سطحی (5 سانتی­متری) خاک گردید. دلیل افزایش رطوبت این است که پوشش مالچ باعث تعدیل دما در نیمرخ خاک و کاهش تبخیر از سطح خاک می­شود. بعلاوه، اثر متقابل مالچ و بافت خاک بر دمای نیمرخ خاک تاثیری چشمگیر داشت (p<0.01). دامنه تغییرات روزانه دما در خاک لومی در حضور و بدون حضور مالچ، 11 و 5/17 درجه سلسیوس و در خاک شنی 14 و 5/18 درجه سانتی­گراد در لایه سطحی بود. نتایج همچنین نشان داد که مقدار کل شار حرارتی در لایه 10-5 سانتی­متری سطحی در خاک لومی دارای پوشش مالچ در حدود 40 درصد کمتر از شار حرارتی در خاک لخت بوده است که احتمالا به­دلیل سایه­اندازی پوشش مالچ و تغییر بیلان انرژی روی سطح خاک در طول روز بوده است.