بررسی حاصلخیزی اراضی شالیزاری با استفاده از شاخص تلفیقی باروری خاک

Abstract

افزایش جمعیت و تقاضای مواد غذایی نیازمند نگرش جدی به افزایش بهره­وری زمین­های کشاورزی است. در این ارتباط مناسب­ترین روش، افزایش عملکرد در واحد سطح می­باشد. یکی از روش­های افزایش عملکرد، افزایش حاصلخیزی خاک­های کشاورزی است. شاخص­های تلفیقی زیادی وجود دارند که می­توانند شرایط حاصلخیزی خاک را به­خوبی نشان ­دهند، از جمله آن­ها شاخص تلفیقی باروری خاک (IFI)است. مهم­ترین هدف در این تحقیق ارزیابی وضعیت حاصلخیزی خاک با استفاده از IFI و ارائه راهکارهای مناسب برای مدیریت خاک می­باشد. در این راستا 128 نمونه مرکب خاک از مزرعه پژوهشی ایستگاه گلدشت (شهرستان آمل-مازندران) برای اندازه­گیری برخی از ویژگی­های مهم فیزیکی و شیمیایی موثر بر کیفیت خاک تهیه گردید. سپس از منطق فازی برای رتبه­بندی کیفی ویژگی­های خاک، از تجزیه به مولفه اصلی برای وزن­دهی این ویژگی­ها و در نهایت با استفاده از مفهوم شاخص تلفیقی باروری، تلفیق ویژگی­های مورد بررسی، انجام شد. نتایج نشان می­دهد که مقدار شاخص تلفیقی باروری در این اراضی از 03/0 تا 20/0 در نوسان است. با استفاده از نقشه­های شاخص تلفیقی، باروری مزرعه مورد نظر به چهار گروه تقسیم گردید. در مقادیر پایین شاخص تلفیقی باروری (کیفیت حاصلخیزی پایین) pH، فسفر قابل استفاده، کربن­آلی و به دنبال آن نیتروژن کل کمتر از حدود بحرانی آن­ها برای رشد برنج است و در مقادیر بالای شاخص تلفیقی باروری، محدودیت کربن­آلی و نیتروژن کل وجود دارد. کمبود کربن ­آلی در کل کرت­های مورد بررسی می­تواند بر حاصلخیزی خاک (نقش حیاتی در نگهداری و آزادسازی عناصر غذایی) و خصوصیات فیزیکی خاک (بهبود ساختمان خاک، تخلخل، نگهداری آب) ثاثیر انکارناپذیر دارد. یافته­های ما نشان می­دهد که استفاده از شاخص­های تلفیقی خاک، علاوه بر نشان دادن محدودیت­های موثر بر کشت محصول زراعی می­تواند با ترکیب تمام خصوصیت­های موثر بر رشدگیاه، نمای بهتری از مدیریت تغذیه در اراضی شالیزاری ارائه کند.