مقایسه شکل‌های مختلف پتاسیم و رفتار جذب پتاسیم در خاک‌های زراعی و غیر زراعی منطقه زیرکشت توتون شمال‌غرب کشور

Abstract

به منظور بررسی تأثیر کشت مستمر بر شکل‌های شیمیایی پتاسیم و رفتار جذب آن در خاک‌های زیرکشت توتون در منطقه شمال‌غرب ایران، شکل‌های پتاسیم خاک در 29 نمونه خاک زراعی و 29 نمونه خاک غیرزراعی هم‌جوار تعیین گردید و آزمایشات جذب به صورت پیمانه­ای با 5/2 گرم خاک در قدرت یونی 01/0 مولار CaCl₂ انجام گرفت. نتایج نشان داد که با استمرار کشت، میانگین پتاسیم تبادلی و غلظت تعادلی پتاسیم محلول (EKC) در خاک‌های زراعی در مقایسه با مقدار آن‌ها در خاک‌های غیرزراعی هم‌جوار به‎طور معنی‌دار (P≤0.01) و به ترتیب حدود 28 و 27 درصد کاهش یافته به‎طوری‎که میانگین پتاسیم تبادلی در خاک‌های زراعی و غیرزراعی، به ترتیب 197 و 273 mg kg^-1 و میانگین EKC به ترتیب برابر 9/7 و 8/10 mg l^-1 بود. با توجه به وجود همبستگی معنی‌دار بین پتاسیم تبادلی و درصد رس (r= 0.577^**) و همبستگی معنی‌دار بین پتاسیم تبادلی و پتاسیم محلول (r=0.418^*) در خاک‌های زراعی و عدم معنی‌داری آن در خاک‌های غیرزراعی هم‌جوار، می‌توان استنباط کرد که مقداری از پتاسیم تبادلی در خاک‌های زراعی تخلیه شده است. با استمرار کشت، میانگین نسبت فعالیت پتاسیم در نقطه تعادل (AR_e^K) و انرژی آزاد تبادلی پتاسیم (E_K) در خاک‌های زراعی به ترتیب حدود 36 و 11 درصد و به‎طور معنی‌دار (P≤0.01) کاهش یافت که میانگین AR_e^K در خاک‌های زراعی و غیرزراعی، به ترتیب 004/0 و 0063/0 mol L^-1 و میانگین E_K به ترتیب 3407- و 3055- cal mol^-1 بود. به دلیل تخلیه نسبی پتاسیم تبادلی در خاک‌های زراعی مورد مطالعه، اعمال مدیریت کودهای پتاسیمی جهت تولید پایدار توتون در منطقه شمال‌غرب ایران نیاز می‌باشد.