شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه فرهنگ وقف با رویکرد تحلیل مضمون در آستان قدس رضوی

Abstract

وقف به عنوان یکی از مصادیق مهم خیرات در دین اسلام و ادیان دیگر به شمار می‌رود. وقف همواره پشتوانه نیرومندی برای تأمین زندگی مادی خصوصاً برای مردم کم‌درآمد و مستضعفان و نیز توسعه فرهنگ دینی، معارف غنی قرآنی و اسلامی و بهبود وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بوده است. پژوهش حاضر در تلاش است با اتخاذ رویکرد کیفی مبتنی بر روش تحلیل مضمون که به دنبال خروجی مضامین پایه،‌ سازمان‏دهنده و فراگیر مرتبط با مسئله تحقیق است به این پرسش پاسخ دهد که آیا می‌توان عواملی را درگستره سطوح فرهنگ شناسایی کرد که باعث توسعه سنت حسنه وقف در آستان قدس رضوی گردد؟ این پژوهش بر اساس هدف تحقیق از نوع اکتشافی و نحوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه‌ای و میدانی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق جهت انجام مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته شامل اساتید، سیاست‌گذاران، عوامل اجرایی، متولیان و واقفین بودند. نمونه‌گیری به روش گلوله برفی انتخاب گردید و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA صورت پذیرفت که در مجموع 75 مضمون پایه و 13 مضمون سازمان‏دهنده ذیل سه مضمون فراگیر ظواهر، ارزش‏ها و باورها استخراج گردید. در سطح باورها 3 مقوله عامل ایجاد گفتمان وقف، اعتمادسازی و بسترسازی و در سطح ارزش‌ها نیز 3 مقوله تکریم واقفین، تقویت ارزش‌های اجتماعی و دینی توسعه وقف مشارکتی و در سطح ظواهر و مصنوعات 8 مقوله تخصصی کردن مقوله وقف، سیاست‌گذاران ومجریان، گسترش اشکال و زمینه‌های وقف، حذف موانع و تنگناهای وقف، بازسازی موقوفات، اطلاع‏رسانی و تبلیغات شناسایی گردید.