طراحی الگوی مفهومی عوامل پیش برنده و بازدارنده مشارکت شهروندی در نهج‌البلاغه

Abstract

مشارکت شهروندی محصول دموکراسی در دوران جدید و به رسمیت شناختن حق حاکمیت یکایک انسانها در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خویش است. این در حالی است که بر اساس آموزه­های اسلامی، مشارکت مردم جزء دکترین و اندیشه­های بنیادین حکومت اسلامی به شمار می‌رود. بنابراین دولتهای اسلامی باید ساز و کار تحقق مشارکت حداکثری مردم را طراحی کنند. مسئله پژوهش این است که چه عواملی در تقویت و یا تضعیف مشارکت مردم در عرصه­های مختلف حاکمیتی نقش دارد و یا مؤثر است. برای استخراج این عوامل به یکی از مهمترین منابع معتبر دینی یعنی نهج­البلاغه مراجعه شده است. تحلیل داده­ها نیز با استفاده از راهبرد تحلیل مضمون مبتنی بر نرم­افزار Maxqda صورت گرفته است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندی در دو دسته عوامل پیش­برنده و بازدارنده قرار می‌گیرد که هر یک از آنها می‌تواند منشأ مردمی و دولتی داشته باشد؛ به عبارت دیگر هم دولتها و هم شهروندان در ایجاد مشارکت سهیم هستند. قدرت متقابل نیروی عوامل پیش­برنده و نیروی عوامل بازدارنده حد توازن و تعادل مشارکت شهروندی را ایجاد خواهد کرد.