عدل الهی و اختلافات در آفرینش

Abstract

<strong>چکیده</strong><br /> مساله‌ی شرور از دیرباز به عنوان چالشی در برابر عدل و حکمت الاهی مطرح بوده است. تفاوت‎ها و گوناگونی آفریده‌ها و سرّ آن، به عنوان نمونه‌ای شاخص از شرور در کلام جدید و فلسفه دین مورد بررسی‎های فراوان قرار گرفته و در نتیجه دیدگاه‌های متعددی در تبیین و تفسیر آنها ابراز شده است. برخی مادی‏گرایان وجود تفاوت‎ها را شاهد و قرینه‌ای بر ظلم و تبعیض دانسته‌اند، اما اندیشمندان اسلامی با تبیین و تحلیل‌های متنوعی از تفاوت‎ها، به سازگاری و حتی تلازم آنها با عدل و حکمت الاهی پرداخته‌اند. ناکافی بودن تبیین اشاعره در پاسخ به سوالات و شبهات مطرح شده، عدم طرح تفصیلی بحث توسط متکلمان پیشین عدلیه و طرح شبهات جدید موجب شد تا اندیشمندان معاصر امامیه به طور مبسوط به تحلیل و تبیین این مسأله بپردازند. بهره‏گیری از روش لمّی برای اثبات عدالت الاهی، ذاتی دانستن اختلاف اشیاء، تلازم نظام احسن و غایت نهایی با ضرورت تفاوت‎ها، تاثیر گذاری مبادی قابلی و وسایط اختیاری و غیر اختیاری در به وجود آمدن تفاوت‎ها، از مهم‌ترین پاسخ‌ها و تبیین‌های ارائه شده از طرف متکلمان معاصر است که در این نوشتار مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.