چیستی و چرایی عصمت انبیاء در اندیشه فیلسوفان مسلمان

Abstract

به اعتقاد فیلسوفان مسلمان دفتر جان نبی پس از اتصال به عقل فعال توسط قلم الاهی عقل فعال به زیور کلمات تامه الاهی آراسته می‏گردد و وجود نبی از طریق اتصال حضوری با عقل فعال-که گاهی از آن به روح‏القدس نیز تعبیر می‏کنند- به حقایق و معارف وحیانی دسترسی پیدا می‏کند. روشن است که در چنین ارتباط حضوری هیچ جایی برای بروز خطا و اشتباه باقی نمی‏ماند. و از آن جا که انبیاء در این اتصال وجودی با عقل فعال، عقل بالفعل و در نتیجه عقل محض می‏شوند، دیگر قوای نفس آنان از قبیل حس و خیال تابع محض عقل محض ایشان می‏گردد و بدین‏سان راه خطا به حس و خیال انبیاء نیز بسته می‏شود. عصمت عملی آن حضرات نیز تابعی از عصمت علمی ایشان به شمار می‏آید؛ چرا که عصیان آدمی در اثر غلبه قوه شهوت و غضب روی می‏دهد، و انبیاء به خاطر اینکه به عقل بالفعل و عقل محض راه یافته‏اند هیچ جایی برای بروز و ظهور قوای شهوانی و غضبیه آنان باقی نمی‏ماند. از این‏روی عصمت عملی انبیاء نیز در پرتو عصمت علمی ایشان به اثبات می‏رسد.