روش شناسی مسئله جبر و اختیار در تفسیر مجمع البیان

Abstract

نوشتار حاضر در چند محور رهیافت علامه طبرسی به مقوله جبر و اختیار را از نظر گذرانیده است. در بخش نخست محورهای فکری نظرگاه جبراندیشی در گستره مجمع البیان طرح شده است، در بخش دوم دلایل مورد استناد علامه طبرسی در مقام اثبات تفکر اختیار ذکر شده است، در بخش سوم چگونگی رفع تناقض ظاهری میان اندیشه اختیار با سایر آموزه‌های نظام اعتقادی اسلام در رویکرد تفسیری علامه طبرسی به بحث گذاشته شده، و بخش پایانی یادآور کاستی هایی است که در پردازش و ارزیابی هایی موضوع جبر و اختیار در مجمع البیان دیده می شود. در پایان چنین بدست آمده است که رویکرد علامه طبرسی در این مقوله صرفاً قرآنی است، و هر چند به خوبی مسئله جبر و اختیار را انعکاس داده است اما کامل نیست.