حدوث زمانی عالم از منظر متکلمان مسلمان

Abstract

مساله حدوث و قدم عالم از مباحث میان دانشی است که در دانش کلام، فلسفه و عرفان به فراخور مقام از آن سخن به میان آمده است. نوشتار پیش رو به تفصیل به نظریات، و ادله مختلف متکلمان مسلمان پیرامون حدوث عالم و نقد و ارزیابی آنها پرداخته است، و نیز تبیین اختلاف نظریات، مبانی و استدلال‌های حکیمان و متکلمان از یک سو، و نیز اختلاف متکلمان متأخر (دارای گرایش فلسفی) با قدمای متکلمان از سوی دیگر را مد نظر قرار داده، و در انتها، به دیدگاه ملاصدرا اشاره می‌کند که انتساب نظریه قدم عالم جسمانی به اساطین و بزرگان فلسفه را ناصواب دانسته و اثبات می‌کند که آنان به پیروی از انبیای الهی، به حدوث عالم جسم و جسمانی معتقد بودند، و خود نیز این نظریه را می‌پذیرد، و به این ترتیب در نزدیک سازی نظریه متکلمان و حکیمان توفیق می‌یابد.