نقش آمریکا و روسیه در بحران‌های ژئوپلیتیکی گرجستان و اوکراین

Abstract

فروپاشی شوروی پیامدهای مهمی در حوزه‌های مختلف ژئو‌پلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی برای روسیه به همراه داشت و موقعیت این کشور در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی را به نحو قابل ‌ملاحظه‌ای تنزل داد. این نزول قدرت در مناطق موردعلاقه روسیه بیش از همه آشکارتر بود؛ به طوری که ایالات ‌متحده از فرصت به دست آمده نهایت استفاده را برد و استراتژی بلندمدتی را برای جلوگیری از «قدرت بزرگ شدن» روسیه با بهره گیری از ابزار نفوذ در «مناطق خارج نزدیک» برای خود ترسیم کرد. این وضعیت، شرایط را به‌گونه‌ای رقم زد که روس‌ها دیگر نتوانند رویکرد انفعالی در مقابل برتری خواهی آمریکا را تحمل کنند. آن‌ها تلاش آمریکا برای تثبیت نظام تک‌قطبی را به چالش کشیدند و استقرار این نظام را نه ‌تنها غیرقابل ‌پذیرش، بلکه در شرایط موجود غیرممکن دانستند. بدین ترتیب، رقابت‌های ژئوپلیتیکی برای تعیین نظم دلخواه میان دو قدرت بالا گرفت که در وقوع بحران‌های منطقه‌ای گرجستان 2008 و اوکراین 2014 بیش‌ترین نقش را نیز دارا بود. یافته‌ها بیانگر آن است که آمریکا همچنان رقیب ژئوپلیتیکی روسیه است و روسیه نیز برای قدرت بزرگ شدن در سطح جهان، به توانایی مهار و تسلط بر کشورهای اقماری شوروی سابق نیازمند است. بر این اساس سؤال اصلی مقاله این است که مداخله آمریکا و روسیه در این دو بحران تا چه اندازه ناشی از تأثیرگذاری انگاره‌های ژئوپلیتیکی دو قدرت بوده است؟ فرضیه مقاله این است که رقابت آمریکا و روسیه در این بحران‌ها در راستای تلاش واشنگتن برای تداوم برتری خواهی و مهار ظهور روسیه به‌عنوان یک قدرت بزرگ جهانی و در مقابل در راستای طرد شدن نظم تک‌قطبی از سوی روسیه به‌منظور مقابله با برتری‌طلبی آمریکایی، تفسیر می‌شود.